Moresnet

Moresnet (fr. Moresnet Neutre, niem. Neutral-Moresnet, niderl. Neutraal-Moresnet, esperanto Neŭtrala Moresnet) – istniejące w latach 1815–1919 terytorium sporne o powierzchni 270 hektarów (2,7 km²) położone między Prusami i Królestwem Niderlandów (późnej Niemcami i Belgią), 7 km na południowy zachód od Akwizgranu.

Neutralny Moresnet

Moresnet Neutre
Neutral-Moresnet
Neutraal-Moresnet
Neŭtrala Moresnet

1815–1919
Flaga Herb
Język urzędowy	francuski, niemiecki, niderlandzki
Stolica	Kelmis
Ustrój polityczny	kondominium
Głowa terytorium	burmistrz, ostatnia głowa terytorium Pierre Grignard
Powierzchnia  • całkowita	2,7 km²
Liczba ludności  • całkowita   • gęstość zaludnienia	3000 1111,1 osób/km²
Waluta	Frank francuski (₣)
porozumienie w Aachen	26 lipca 1816
Aneksja na mocy traktatu wersalskiego	Belgię 1920
Religia dominująca	katolicyzm
Holandia      Belgia, prowincja Liège      Neutralny Moresnet      Prusy, Nadrenia (Niemcy)

Trójstyk granic Niemiec, Belgii i Niderlandów Vaalserberg obecnie. Do 1915 r. był to czwórstyk, gdyż stykały się tu również granice Moresnet.

Neutralne terytorium Moresnet nie należało do żadnego z tych państw, stanowiąc w zasadzie niezależne państwo. Na północy granice terytorium sięgały aż do Vaalserbergu, tworząc tym samym punkt (czwórstyk), w którym spotykały się terytoria czterech krajów (Moresnet, Holandii, Belgii i Niemiec).

Neutralność terytorium była rezultatem braku porozumienia na kongresie wiedeńskim w 1815 r. między Prusami a Królestwem Zjednoczonych Niderlandów, do którego należała również współczesna Belgia. Obfitujący w bogactwa naturalne (rudy cynku) obszar został podzielony, fragment przydzielono Holandii, fragment Prusom, pozostawiając jednak część jako obszar neutralny. W 1815 r. terytorium neutralne miało 256 mieszkańców, w 1858 r. już 2575, w 1907 r. prawie 3800, a w 1914 r. ponad 4600. W XIX wieku Belgia i Prusy wielokrotnie prowadziły bezskuteczne negocjacje na temat likwidacji trwałego prowizorium. W czasie I wojny światowej obszar był okupowany przez Niemcy i dopiero traktat wersalski z 28 czerwca 1919 r. przyznał Belgii władzę nad Moresnetem. Powtórna okupacja niemiecka miała miejsce w l. 1940–1944.

W 1908 r. główny lekarz kopalni rudy cynku, Wilhelm Molly, próbował na terytorium Moresnetu neutralnego ustanowić pierwsze państwo esperantystów.

Władzę nad regionem sprawował burmistrz.

Burmistrzowie Moresnetu

• Arnold Timothée de Lasaulx (tymczasowo): 1817 – 21 lutego 1859
• Adolf Hubert van Scherpenzeel-Thim: 21 lutego 1859 – 30 maja 1859
• Joseph Kohl: 1 czerwca 1859 – 3 lutego 1882
• Oskar Bilhartz: 3 lutego 1882 – 20 czerwca 1885
• Hubert Schmetz: 20 czerwca 1885 – 15 marca 1915
• Wilhelm Kyll: 29 marca 1915 – 7 grudnia 1918
• Pierre Grignard: 7 grudnia 1918 – 10 stycznia 1920

Obecnie region jest częścią niemieckojęzycznej gminy Kelmis w Belgii.

Moresnet trafił również na karty literatury polskiej. Mówi się o nim w powieści Władysława Zambrzyckiego „Kwatera bożych pomyleńców”.

Linki zewnętrzne

• Göhltal Museum. kelmis.be. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-19)]. w Kelmis – informacje o terytorium Moresnet