Nadbudowa społeczeństwa
Nadbudowa społeczeństwa (również nadbudowa instytucjonalno-ideologiczna[1]) – w teorii marksistowskiej, ogół nieekonomicznych instytucji, działań i form świadomości społecznej występujących w danym społeczeństwie. Nadbudowa determinowana jest przez bazę, czyli ogół stosunków produkcji. Rzecz jasna, że nadbudowa zależy także od sił wytwórczych, ale ten związek nie jest bezpośredni[2]. Przecież w krajach socjalistycznych i kapitalistycznych używa się jednakowych środków produkcji, ale ustrój polityczny, ideologia, moralność są biegunowo różne, antagonistyczne. Wynika stąd, że wpływ sił wytwórczych na nadbudowę dokonuje się poprzez stosunki produkcji[3].
Nadbudowę stanowią m.in. państwo i organy jego działania (administracja, wojsko, policja, sądy), instytucje wychowania i kształcenia, nauka, różne grupy wyznaniowe, rodzina i stosunki pokrewieństwa, prawo, moralność, sztuka, filozofia, doktryny polityczne i społeczne itp.
W teorii materializmu historycznego mamy do czynienia z szerszym i węższym rozumieniem pojęcia nadbudowy społeczeństwa. Węższe rozumienie wyklucza z grona form nadbudowy rodzinę i język, a także pozwala precyzyjnie odróżniać strukturę klasową od struktury warstwowej (klas od warstw społecznych) danego społeczeństwa.
Przypisy
edytuj- ↑ nadbudowa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-10-18] .
- ↑ Szachnazarow i in. 1982 ↓, s. 56.
- ↑ Szachnazarow i in. 1982 ↓, s. 57.
Bibliografia
edytuj- „Базис и надстройка. Роль надстройки” (Baza i nadbudowa. Rola nadbudowy). W: Gieorgij Szachnazarow, Aleksandr Boborykin, Jurij Krasin, Władimir Suchodiejew: Обществоведение. Moskwa: Политиздат, 1982, s. 56–59, seria: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений. (ros.).