Nadbudowa społeczeństwa

Nadbudowa społeczeństwa (również nadbudowa instytucjonalno-ideologiczna[1]) – w teorii marksistowskiej, ogół nieekonomicznych instytucji, działań i form świadomości społecznej występujących w danym społeczeństwie. Nadbudowa determinowana jest przez bazę, czyli ogół stosunków produkcji. Rzecz jasna, że nadbudowa zależy także od sił wytwórczych, ale ten związek nie jest bezpośredni[2]. Przecież w krajach socjalistycznych i kapitalistycznych używa się jednakowych środków produkcji, ale ustrój polityczny, ideologia, moralność są biegunowo różne, antagonistyczne. Wynika stąd, że wpływ sił wytwórczych na nadbudowę dokonuje się poprzez stosunki produkcji[3].

Nadbudowę stanowią m.in. państwo i organy jego działania (administracja, wojsko, policja, sądy), instytucje wychowania i kształcenia, nauka, różne grupy wyznaniowe, rodzina i stosunki pokrewieństwa, prawo, moralność, sztuka, filozofia, doktryny polityczne i społeczne itp.

W teorii materializmu historycznego mamy do czynienia z szerszym i węższym rozumieniem pojęcia nadbudowy społeczeństwa. Węższe rozumienie wyklucza z grona form nadbudowy rodzinę i język, a także pozwala precyzyjnie odróżniać strukturę klasową od struktury warstwowej (klas od warstw społecznych) danego społeczeństwa.

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj