Najem przymusowy – w okresie feudalizmu rodzaj pańszczyzny, zwany także narzutem lub narzutką. W Królestwie Polskim zniesiony 7 czerwca 1846 roku ukazem czerwcowym cara Mikołaja I Romanowa.

Z najmu przymusowego feudał korzystał przede wszystkim w okresie nawału prac rolnych, a praca wykonywana przez chłopa w majątku ziemskim (folwarku)[1] opłacana była przez właściciela ziemskiego poniżej ceny najmu wolnego. Zdarzały się przypadki, iż pracownik zatrudniony w ramach najmu wolnego otrzymywał za dniówkę zapłatę w wysokości 15–24 grosze, a chłop wykonujący taką samą pracę w ramach najmu przymusowego otrzymywał za dniówkę zapłatę wynoszącą ledwie 2–3 grosze[2].

Po powstaniu listopadowym w województwie krakowskim za dzień ciężkiej pracy chłop otrzymywał 6 groszy, okazuje się, że w tym czasie rząd na utrzymanie więźnia przeznaczał wyższą kwotę[3]. W dobrach narodowych najem przymusowy został zniesiony razem z daremszczyznami rozporządzeniem Izby Administracyjnej Dóbr Koronnych z 8 kwietnia 1817 roku, natomiast we wsiach dóbr prywatnych (szlacheckich i kościelnych) przetrwał dłużej i był pilnie egzekwowany[4]. Przykładowo, komornice w Małopolsce za pracę wykonywaną w ramach najmu przymusowego otrzymywały od plebanii 15 groszy w lecie i 10 groszy w zimie[5].

Pomimo zniesienia najmu przymusowego, jeszcze przez wiele lat środowiska feudałów domagały się jego przywrócenia, czyli zmuszenia chłopów do pracy w należących do nich majątkach feudalnych za zaniżaną odgórnie zapłatę[6].

Przypisy

edytuj
  1. Bobrowicz 1843 ↓, s. 72,73.
  2. Lech 1965 ↓, s. 72.
  3. Przeniosło i Wiech 2002 ↓, s. 14.
  4. Joanna Kowalik: Regulamin powinności włościan dóbr Kąkolewnica
  5. Studia z dziejów Polski w okresie oświecenia. Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1957, tom 1, s.93.
  6. Leszczyński 2023 ↓, s. 196.

Bibliografia

edytuj