Majątek ziemski, dobra, rzadziej folwark – rolne lub rolno-przemysłowe przedsiębiorstwo o dużej powierzchni (z reguły powyżej 50 hektarów gruntów ornych) stanowiące całość. W okresie feudalnym, głównie własność szlachecka, kościelna i królewska[1].

Plan fikcyjnego średniowiecznego dworu. Obszary w kolorze musztardy są częścią posiadłości ziemskiej, obszary zakreskowane częścią gleby

Majątki ziemskie były w zasadzie samowystarczalne, choć z czasem ulegały specjalizacji produkcyjnej. Ośrodkiem majątku była siedziba właścicieli, zwanych dawniej dziedzicami lub panami. Siedzibą mógł być skromny, drewniany dwór, pałac lub zamek. Majątek ziemski miał własną księgę hipoteczną i był z reguły niepodzielny.

Od XIX wieku majątki ulegały parcelacji, co było związane z zachodzącymi zmianami ekonomicznymi, głównym powodem była utrata pańszczyzny[a][2]. Właściciele dokonywali również częściowej parcelacji, zazwyczaj parcelowano część dóbr z gruntami gorszej jakości a uzyskane sumy inwestowano w resztę majątku lub przeznaczano na spłatę jego zadłużenia[3].

Majątki ziemskie w Polsce o powierzchni powyżej 50 ha rozparcelowano na skutek reformy rolnej wprowadzonej w 1944 r. dekretem PKWN[4]. Wyłączenie z reformy rolnej majątków Kościoła było zasługą Józefa Stalina, który uznając konieczność zdecydowanego wypierania w dziedzinie gospodarki rolnej elementów gospodarki prywatnokapitalistycznej[5], stanowczo odradzał polskim komunistom konfiskatę ziemi należącej do klasztorów i kościołów[6]. Stalin podkreślał, że celem socjalistycznej polityki agrarnej jest przyśpieszone tempo rozwoju uspołecznionego przemysłu, z czym nie dają pogodzić się rozdrobnione indywidualne gospodarstwa chłopskie. Zdaniem Stalina socjalistyczna droga w rolnictwie polega na krzewieniu kołchozów i sowchozów i prowadzi do zjednoczenia drobnych gospodarstw chłopskich w wielkie gospodarstwa kolektywne, uzbrojone w zdobycze techniki i nauki i mające możność dalszego rozwoju[7].

Zobacz też

edytuj
  1. tj. przymusowej i darmowej pracy wykonywanej przez chłopów

Przypisy

edytuj
  1. Praca zbiorowa, Mała encyklopedia rolnicza, Warszawa 1964, s. 908.
  2. Praca zbiorowa, Mała encyklopedia rolnicza, Warszawa 1964, s. 528.
  3. Praca zbiorowa, Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Warszawa 1978, s. 302.
  4. Tadeusz Żenczykowski, Polska lubelska 1944, Warszawa 1990, s. 138.
  5. J. Stalin, W kwestii polityki likwidacji kułactwa jako klasy, "Krasnaja Zwiezda" nr 18, 21.01.1930 r., w: J. Stalin, Zagadnienia Leninizmu, Warszawa 1951, s. 380-384.
  6. Tadeusz Żenczykowski. Polska lubelska 1944 Warszawa 1990, s. 137, 138.
  7. J. Stalin, W kwestii polityki agrarnej w ZSRR. Przemówienie wygłoszone na Konferencji Agrarników-Marksistów 27 grudnia 1929, "Prawda" nr 309, 29.12.1950 r., w: J. Stalin, Zagadnienia Leninizmu, Warszawa 1951, s. 358-359.