Neuromast
Neuromast – mechanoreceptorowe ciałko czuciowe, występujące w skórze i linii bocznej ryb oraz linii bocznej płazów (zwłaszcza kijanek)[1][2]. Jego zadaniem jest rejestrowanie zaburzeń hydrodynamicznych środowiska wodnego. Duża liczba neuromastów umożliwia m.in. odnajdowanie prądów o odpowiednim kierunku i szybkości czy lokalizowanie w wodzie obiektów, w tym ofiar i drapieżników[1].
Pojedynczy neuromast stanowi ciałko złożone z kilku komórek czuciowych i położonych między nimi komórek podporowych[1]. Każda komórka czuciowa zakończona jest jedną dłuższą rzęską, zwaną kinocylium i pęczkiem krótszych rzęsek – stereocyliów[1][3]. Stereocylia stopniowo zwiększają długość i usytuowane są po jednej stronie kinocylium. Położenie kinocylium względem stereocyliów definiuje płaszczyznę polaryzacji komórki, a tym samym kierunek w którym jest ona najbardziej wrażliwa na przepływ płynu[4]. Sąsiadujące komórki czuciowe zwrócone są kinocyliami w strony przeciwne (kąt 180°), tworząc dla całego neuromastu jedną oś największej wrażliwości na bodźce[3][4]. Zespół komórek czuciowych i podporowych otacza galaretowaty osklepek[1], który zapewnia mechaniczne połączenie między środowiskiem wodnym a rzęskami komórek[4].
Zasadniczo wyróżnia się u ryb dwa typy neuromastów: powierzchniowe i kanałowe[4].
Neuromasty powierzchniowe występują u wszystkich ryb. Znajdują się w naskórku, opierając się podstawą na skórze właściwej lub jej brodawkowatych wypukłościach[3]. Obecne są na głowie i tułowiu. Mają kształt owalny lub diamentowaty i osiągają rozmiary od około 10 do 50 μm. Tworzą zgrupowania, liniowe serie lub występują pojedynczo[4]. Są szczególnie liczne u ryb pelagicznych i zasiedlających wody o szybkim nurcie[1].
Neuromasty kanałowe występują u większości ryb[3]. Ukryte są w kanałach linii bocznej biegnących w skórze, a nawet kościach, w głowie i po bokach ciała[3][1]. Mogą być okrągłe, owalne, diamentowate lub wydłużone i osiągają rozmiary od około 400 μm[4]. Są dominującą formą neuromastów u ryb przydennych i jaskiniowych[1].
Obok wymienionych, u niektórych ryb spodoustych występują także pojedyncze neuromasty w położonych w skórze właściwej zamkniętych pęcherzykach, zwanych pęcherzykami Saviego. Budową przypominają neuromasty kanałowe i przypuszczalnie odpowiadają za wychwytywanie zmian ciśnienia wody[1][3].
U wczesnych płazów neuromasty wbudowane były w kości[2]. U form współczesnych tworzą linie w powłoce wspólnej z osklepkami położonymi w naskórku[5]. Większość płazów ma neuromasty przynajmniej w stadium kijanki[6], ale nie występują one wcale u niektórych płazów beznogich[5]. U większości płazów beznogich neuromasty zorganizowane są w pojedyncze linie[2]. U większości płazów ogoniastych neuromasty zachowują się również u form dorosłych[6]. Zorganizowane są w podwójne i potrójne rządki oraz podzielone w płaszczyźnie poprzecznej „ściegi” (ang. stiches), czyli neuromasty wtórne[2]. Kijanki płazów bezogonowych mają zwykle tylko neuromasty wtórne[2] i w większości tracą je w trakcie przeobrażenia w postać dorosłą[6]. Liczba komórek zmysłowych, budujących neuromasty danej linii, a także ich wielkość i organizacja wykazują u płazów zmienność, również w obrębie tego samego gatunku[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i Wincenty Kilarski: Anatomia ryb. Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012, s. 197-201.
- ↑ a b c d e The evolution of the amphibian lateral line system and its bearing on amphibian phylogeny, M.J. Lannoo. „Z. zool. Syst. Evolut.-forsch.”. 26, s. 128-134, 1988. Verlag Paul Parey. ISSN 0044-3808.
- ↑ a b c d e f Zygmunt Grodziński: Anatomia i embriologia ryb. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1981, s. 197, 201-202.
- ↑ a b c d e f Fish Bioacoustics. Jacqueline F. Webb, Richard R. Fay, Arthur Popper (red.). Springer Science+Business Media, 2008, s. 148, seria: Springer Handbook of Auditory Research. ISBN 978-0-387-73028-8.
- ↑ a b c Silvia Quinzio, Marissa Fabrezi. The Lateral Line System in Anuran Tadpoles: Neuromast Morphology, Arrangement, and Innervation. „The Anatomical Record Advances in: Integrative Anatomy and Evolutionary Biology”. 297 (8), 2014. DOI: 10.1002/ar.22952.
- ↑ a b c B. Fritzsch. The amphibian octavo-lateralis system and its regressive and progressive evolution. „Acta Biol Hung.”. 39 (2-3), s. 305-322, 1988.