Nibypłucnik wątpliwy
Nibypłucnik wątpliwy (Cetrelia olivetorum (Nyl.) W.L. Culb. & C.F. Culb.) – gatunek grzybów należący do rodziny taczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
nibypłucnik wątpliwy |
| Nazwa systematyczna | |
| Cetrelia olivetorum (Nyl.) W.L. Culb. & C.F. Culb. Contr. U.S. natnl. Herb. 34: 515 (1968) | |
.JPG)
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cetrelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1866 William Nylander nadając mu nazwę Parmelia olivetorum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w roku 1986 W.L. Culb. i C.F. Culb., przenosząc go do rodzaju Cetrelia[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej[3]:
- Parmelia cetrarioides var. rubescens (Th. Fr.) Du Rietz1924)
- Parmelia olivetorum Nyl. 1866
- Parmelia perlata var. olivetorum Ach. 1810
- Parmotrema cetrarioides subsp. rubescens (Th. Fr.) M. Choisy 1952
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Charakterystyka edytuj
Plecha listkowata, duża, osiągająca średnicę do 20 cm, głęboko wcinana, nieregularna, lub tworząca rozetki. Wcinane lub karbowane odcinki mają szerokość do 1 cm, długość 0,5-1 cm, brzegi wzniesione i pofałdowane, a końce szeroko zaokrąglone. Powierzchnia górna ma barwę od żółtoszarawej do szarozielonawej i zawsze znajdują się na niej białe plamki pseudocyfelli, zazwyczaj z soraliami. Dolna strona plechy jest czarna i dołeczkowana, a tylko na obwodzie brunatna. Nielicznie występują na niej pęczki czarnych chwytników, przy czym szeroki pas na obwodzie plechy jest ich pozbawiony[4]. Reakcje barwne: górna kora K + żółty, C –, KC –, P + żółty; rdzeń K –, C + czerwony, KC + czerwony, P –, UV + biały[5].
Soralia są białe i mączyste i znajdują się na brzegach odcinków. Owocniki pojawiają się bardzo rzadko. Mają średnicę do 10 mm, czerwonobrunatne tarczki i gruby, trwały, gładki lub karbowany brzeżek, na którym często występują soralia. W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, jednokomórkowych askospor o rozmiarach 12-15 × 8-11 μm[4]. Pyknidia nie występują[5].
Metabolity wtórne: atranorin, chloratranorin, kwas olivetorowy[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, najliczniej na półkuli północnej[6]. Główny obszar występowania to lasy Ameryki Północnej i Europy[5]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju, ale dość rzadko[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status EN – gatunek wymierający[7]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[8].
Spotykany jest tylko w dużych kompleksach leśnych, w górach częściej niż na niżu. Rośnie na korze drzew, głównie liściastych, na iglastych rzadziej. Czasami rośnie także na drewnie lub mchach[4].
Gatunki podobne edytuj
- płucnik modry (Platismatia glauca). Rośnie głównie na drzewach liściastych. Na brzegach plechy ma pofałdowane soralia, na powierzchni brak pseudocyfelli,
- niektóre gatunki kobierników (Parmotrema)[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-01-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b c d Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-06-02].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów