Nibypłucnik wątpliwy

Nibypłucnik wątpliwy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	nibypłucnik
Gatunek	nibypłucnik wątpliwy
	Nazwa systematyczna
	Cetrelia olivetorum (Nyl.) W.L. Culb. & C.F. Culb.; Contr. U.S. natnl. Herb. 34: 515 (1968)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nibypłucnik wątpliwy (Cetrelia olivetorum (Nyl.) W.L. Culb. & C.F. Culb.) – gatunek grzybów należący do rodziny taczownicowatych (Parmeliaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cetrelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1866 William Nylander nadając mu nazwę Parmelia olivetorum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w roku 1986 W.L. Culb. i C.F. Culb., przenosząc go do rodzaju Cetrelia^[1].

Niektóre synonimy nazwy naukowej^[3]:

Parmelia cetrarioides var. rubescens (Th. Fr.) Du Rietz1924)
Parmelia olivetorum Nyl. 1866
Parmelia perlata var. olivetorum Ach. 1810
Parmotrema cetrarioides subsp. rubescens (Th. Fr.) M. Choisy 1952

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Charakterystyka

Plecha listkowata, duża, osiągająca średnicę do 20 cm, głęboko wcinana, nieregularna, lub tworząca rozetki. Wcinane lub karbowane odcinki mają szerokość do 1 cm, długość 0,5–1 cm, brzegi wzniesione i pofałdowane, a końce szeroko zaokrąglone. Powierzchnia górna ma barwę od żółtoszarawej do szarozielonawej i zawsze znajdują się na niej białe plamki pseudocyfelli, zazwyczaj z soraliami. Dolna strona plechy jest czarna i dołeczkowana, a tylko na obwodzie brunatna. Nielicznie występują na niej pęczki czarnych chwytników, przy czym szeroki pas na obwodzie plechy jest ich pozbawiony^[4]. Reakcje barwne: górna kora K + żółty, C –, KC –, P + żółty; rdzeń K –, C + czerwony, KC + czerwony, P –, UV + biały^[5].

Soralia są białe i mączyste i znajdują się na brzegach odcinków. Owocniki pojawiają się bardzo rzadko. Mają średnicę do 10 mm, czerwonobrunatne tarczki i gruby, trwały, gładki lub karbowany brzeżek, na którym często występują soralia. W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, jednokomórkowych askospor o rozmiarach 12–15 × 8–11 μm^[4]. Pyknidia nie występują^[5].

Metabolity wtórne: atranorin, chloratranorin, kwas olivetorowy^[5].

Występowanie i siedlisko

Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, najliczniej na półkuli północnej^[6]. Główny obszar występowania to lasy Ameryki Północnej i Europy^[5]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju, ale dość rzadko^[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status EN – gatunek wymierający^[7]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[8].

Spotykany jest tylko w dużych kompleksach leśnych, w górach częściej niż na niżu. Rośnie na korze drzew, głównie liściastych, na iglastych rzadziej. Czasami rośnie także na drewnie lub mchach^[4].

Gatunki podobne

płucnik modry (Platismatia glauca). Rośnie głównie na drzewach liściastych. Na brzegach plechy ma pofałdowane soralia, na powierzchni brak pseudocyfelli,
niektóre gatunki kobierników (Parmotrema)^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-01-03]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ ^a ^b ^c ^d Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-06-02].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2014-01-03]. (ang.).

[wojciak-4] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[herbaria-5] Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-06-02].

[6] Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

[7] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[rozp2014-8] Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]