Niszczyciele rakietowe typu 051

Niszczyciele rakietowe typu 051 (w kodzie NATO: Luda) – typ chińskich niszczycieli rakietowych, zbudowanych w kilku wersjach od lat 70. XX wieku w liczbie siedemnastu okrętów. Skonstruowane z pomocą radziecką, stanowiły pierwsze niszczyciele zbudowane w Chinach, pierwsze chińskie niszczyciele rakietowe i trzon Marynarki Wojennej Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej do końca lat 80. XX wieku. Nie należy ich mylić z nowszymi okrętami typów 051B i 051C.

Niszczyciele rakietowe typu 051
Luda
Ilustracja
„Chongqing” typu 051D (Luda I)
Kraj budowy

 Chiny

Użytkownicy

 Marynarka Wojenna Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej

Wejście do służby

1971-1991

Zbudowane okręty

17

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

3670 t standardowa
3960 t pełna

Długość

132 m

Szerokość

12,8 m

Zanurzenie

4,39 m

Napęd

2 turbiny parowe o mocy 72 000 KM, 2 śruby

Prędkość

32 węzły

Zasięg

5000 mil przy 14 w

Załoga

220-280[1]

Uzbrojenie

• Typ 051:
6 wyrzutni pocisków pokr HY-1
4 armaty uniwersalne 130 mm (2×II)
8 armat plot 37 mm (4×II)
8 armat plot 25 mm (4×II)
2×XII wyrzutnie rbg
4 mbg, 42 bg, miny

Historia

edytuj

Pierwszymi niszczycielami budowanymi w Chinach i zarazem pierwszymi chińskimi niszczycielami rakietowymi stały się jednostki typu 051, znane w literaturze pod zachodnim oznaczeniem kodowym: Luda, pochodzącym od ówczesnej nazwy miasta Dalian, gdzie budowano pierwsze z nich[2]. Z uwagi na brak doświadczenia chińskich konstruktorów w tym okresie, oparto je na sprzedanej Chinom przez ZSRR w latach 50. niepełnej dokumentacji prototypowego niszczyciela projektu 41 „Nieustraszymyj”, który nie spełnił wymagań marynarki radzieckiej i powstał tylko w jednym egzemplarzu[2]. W starszych źródłach zachodnich mylnie interpretowano na podstawie podobieństwa, że typ Luda oparty był na minimalnie mniejszych niszczycielach projektu 56[3]. Otrzymana dokumentacja została uzupełniona i zmodyfikowana przez instytut 701 w Wuhan, a głównym konstruktorem był Li Fuli[2]. W międzyczasie w latach 60. doszło jednak do rozłamu w stosunkach radziecko-chińskich oraz chaosu spowodowanego rewolucją kulturalną w Chinach i doprowadzenie projektu do etapu budowy bez pomocy ZSRR znacznie się przeciągnęło, do końca dekady[3]. W efekcie okręty te były już przestarzałe w momencie rozpoczęcia budowy serii, niemniej pozwoliły na zdobycie doświadczeń przez przemysł chiński i wyszkolenie kadr marynarki oraz rozpoczęcie przez nią operacji oceanicznych[4].

Budowano kilka podtypów tych okrętów, których oznaczenia i różnice w wyposażeniu były przez długi czas okryte tajemnicą, stąd identyfikowane różnice były oznaczane na Zachodzie nazwą Luda z kolejnymi numerami, jednakże nie do końca były one używane konsekwentnie[3]. Większość zbudowano w stoczni Hongqi w Dalianie (Lüda), pięć zbudowała stocznia w Guangzhou, a trzy Zhonghua w Szanghaju[5].

Luda I

edytuj
 
Xi’an” typu 051 (Luda I)

Pierwszym podtypem był bazowy typ 051. Stępkę pod budowę pierwszego okrętu położono w 1969 roku, kadłub wodowano 30 lipca 1970 roku, a wprowadzono go do służby 31 grudnia 1971 roku[6]. Dalsze sześć okrętów weszło do służby dopiero w latach 1974–1979[6]. Pierwszy okręt otrzymał nazwę „Jinan” i numer burtowy 105, jednakże według części źródeł nazwy zostały nadane dopiero w 1986 roku[6].

Dopracowaną wersją stał się typ 051D (od Dingxing – typowy), który wprowadził niewielkie ulepszenia, jak drugi sonar i zintegrowany system zwalczania okrętów podwodnych[1]. Zbudowano sześć okrętów, które weszły do służby w latach 1980–1987[1]. Ich możliwości zwalczania okrętów podwodnych jednak wciąż pozostały na słabym poziomie, jak na lata 80[1].

Ostatnim podtypem był typ 051Z (od Zhihui – dowodzenie), przewidziany na okręty flagowe. Zostały wyposażone w elektroniczny system dowodzenia i nowy radar typu 381 z płaską anteną[7].

Wszystkie niszczyciele pierwszej serii były uzbrojone w cztery działa uniwersalne 130 mm w dwóch dwudziałowych wieżach i kombinację armat przeciwlotniczych kalibru 57 mm, 37 i 25 mm, zmienną w czasie i na poszczególnych okrętach[6]. Wszystkie działa stanowiły zmodyfikowane wersje armat radzieckich[6]. Ostateczny typowy zestaw stanowiło 8 działek 37 mm i 8 działek 25 mm, w podwójnych odkrytych stanowiskach[8]. Stanowiska działek 37 mm były rozmieszczone: po jednym na dziobie i rufie oraz na śródokręciu na każdej z burt (w układzie „diamentu”), a stanowiska działek 25 mm (kopia 2M-3) umieszczono po dwa po bokach nadbudówki dziobowej[8]. Od radzieckiego pierwowzoru, będącego niszczycielem klasycznym (artyleryjskim), okręty chińskie odróżniało zastosowanie od początku wyrzutni przeciwokrętowych pocisków kierowanych w obrotowych zespołach na śródokręciu, w miejscu tradycyjnie zajmowanym przez wyrzutnie torpedowe. Stosowano dwa potrójne zespoły wyrzutni pocisków HY-1, będących chińską kopią dostarczonych im radzieckich pocisków P-15[8]. Później stosowano ulepszone pociski HY-2[8]. Do zwalczania okrętów podwodnych służyły dwunastolufowe wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych i klasyczne bomby głębinowe[8]. Okręty te następnie stopniowo modernizowano podczas remontów, przez co ich wyposażenie ulegało zmianom[9].

Luda II

edytuj
 
„Jinan” po przebudowie (Luda II)

Pierwszy zbudowany niszczyciel „Jinan” został w toku służby zmodernizowany poprzez zastąpienie rufowej wieży dział i nadbudówki przez lądowisko z dużym hangarem dla dwóch śmigłowców Z-9[7]. Zmodernizowano też wyposażenie elektroniczne i według części źródeł, zastosowano sonar holowany[7]. W większości publikacji jest on określany jako typ Luda II, chociaż nazwa ta bywa także stosowana dla innych modyfikacji[7]. Według części informacji, chińskie oznaczenie typu to 051G[7].

Luda III/IV

edytuj

Ostatnimi zbudowanymi okrętami były dwie nieco różniące się jednostki typu 051G1 i 051G2 (od Gailiang – ulepszony), „Zhanjiang” i „Zhuhai”, łączące kadłuby typu 051 z nowym wyposażeniem, nabytym lub skonstruowanym dzięki otwarciu Chin na Zachód na przełomie lat 70/80[10]. Nawiązano kontakty głównie z firmami francuskimi i włoskimi, dostarczającymi nowoczesne radary, stacje hydrolokacyjne, systemy zarządzania informacją bojową i uzbrojenie. Oprócz bezpośrednich zakupów urządzeń i systemów uzbrojenia, były one następnie kopiowane w Chinach i stanowiły podstawę do dalszych opracowań[10]. Prawdopodobnie na jednym okręcie zamontowano sonary francuskie, a na drugim włoskie, co zwiększyło znacząco możliwości wykrywania przez nie okrętów podwodnych[10].

 
„Zhuhai” przed modernizacją

Początkowo zachowano artylerię główną z dział 130 mm, natomiast artylerię przeciwlotniczą zamieniono na cztery stanowiska podwójnych działek 37 mm w bezzałogowych wieżach przypominających włoskie systemy Dardo, współpracujące z radarami kierowania ogniem typ 347G[10]. Przestarzałe rakiety przeciwokrętowe zamieniono na osiem stałych wyrzutni kontenerowych pocisków C-801 (wzorowanych na francuskich Exocet), umieszczonych pod kątem do osi podłużnej, na lewą i prawą burtę[10]. Zamontowano też po bokach nadbudówki dziobowej wyrzutnie lekkich torped przeciw okrętom podwodnym kalibru 324 mm (skopiowanych z włoskich lub amerykańskich)[10].

Okręty te poddano następnie dalszym modernizacjom, zastępując cztery armaty 130 mm przez tyle samo nowych armat kalibru 100 mm w nowych dwudziałowych wieżach[9]. Same działa oparto na konstrukcji francuskiej[9]. Pociski przeciwokrętowe C-801 zamieniono na nowsze C-803, a liczbę ich wyrzutni zwiększono do 16[9]. Rufową wieżę działek 37 mm zamieniono natomiast na ośmioprowadnicową wyrzutnię rakiet przeciwlotniczych bliskiego zasięgu HQ-7, opracowanych na podstawie francuskich Crotale[9].

Dwa okręty wcześniejszych typów „Kaifeng” i „Dalian” zmodernizowano stopniowo do typu 051DT, montując wyrzutnie pocisków przeciwokrętowych C-803, nowe działka 37 mm, wyrzutnie rakiet przeciwlotniczych HQ-7, wyrzutnie torped zop 324 mm i nowsze wyposażenie elektroniczne[9].

Okręty

edytuj
Nazwa (nr burtowy) Stocznia Wodowanie Wejście do służby Uwagi
Typ 051 (Luda I)[6]
Jinan (105) Dalian 30. 08. 1970 31. 12. 1971 Przebudowany na typ Luda II
Xi’an (106) Dalian ?. 09. 1970 26. 11. 1974
Yinchuan (107) Dalian ?. 05. 1972 28. 06. 1976
Nanjing (131) Szanghaj 11. 12. 1973 6. 01. 1977
Guangzhou (160) Guangzhou 28. 04. 1973 6. 01. 1977
Changsha (161) Guangzhou 28. 06. 1973 31. 12. 1975
Nanning (162) Guangzhou 27. 10. 1976 23. 03. 1979
Typ 051D (Luda I)[1]
Xining (108) Dalian 16. 10. 1978 29. 02. 1980
Kaifeng (109) Dalian 3. 11. 1979 25. 12. 1982 Przebudowany na typ 051DT
Chongqing (133) Dalian 31. 10. 1980 30. 12. 1983
Zunyi (134) Dalian 25. 11. 1983 28. 12. 1984
Nanchang (163) Guangzhou 22. 12. 1979 5. 11. 1982
Guilin (164) Guangzhou 20. 06. 1984 10. 07. 1987
Typ 051Z (Luda I)[7]
Dalian (110) Szanghaj 20. 08. 1981 26. 12. 1984 Przebudowany na typ 051DT
Hefei (132) Szanghaj ?. 11. 1978 ?. 03. 1980
Typ 051G1/2 (Luda III/IV)[11]
Zhanjiang (165) Dalian 1. 08. 1988 30. 12. 1989
Zhuhai (166/168) Dalian 18. 10. 1990 21. 11. 1991

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e Dąbrowski 2019 ↓, s. 88-89.
  2. a b c Dąbrowski 2019 ↓, s. 84-85.
  3. a b c Dąbrowski 2019 ↓, s. 85.
  4. Dąbrowski 2019 ↓, s. 95-96.
  5. Dąbrowski 2019 ↓, s. 94.
  6. a b c d e f Dąbrowski 2019 ↓, s. 86.
  7. a b c d e f Dąbrowski 2019 ↓, s. 90.
  8. a b c d e Dąbrowski 2019 ↓, s. 87.
  9. a b c d e f Dąbrowski 2019 ↓, s. 93-94.
  10. a b c d e f Dąbrowski 2019 ↓, s. 91-92.
  11. Dąbrowski 2019 ↓, s. 93.

Bibliografia

edytuj
  • Krzysztof Dąbrowski. Niszczyciele Typu 051 „Luda” – niegdysiejsza wizytówka chińskiej floty. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 71. Z dziejów floty chińskiej, 2019. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X.