Oksazyny
Oksazyny – związki heterocykliczne zawierające w sześcioczłonowym pierścieniu atom tlenu i azotu oraz dwa wiązania podwójne. Możliwych jest 8 izomerów różniących się położeniem heteroatomów i wiązań podwójnych. W przeciwieństwie do trwałych aromatycznych diazyn i antyaromatycznej, lecz stosunkowo stabilnej 1,4-dioksyny, oksazyny są bardzo nietrwałe[2]. Nie są one związkami aromatycznymi[2], natomiast kationy oksazyniowe (C4H4NO+) mają charakter aromatyczny[3]; obliczenia wskazują także na pewną stabilizację aromatyczną (2 kcal/mol) dla 4H-1,4-oksazyny[4]. Związek ten – jako pierwszą wolną oksazynę – otrzymano w roku 2013 przez termolizę pochodnej N-Boc, którą przepuszczano przez rurkę o temperaturze 450 °C pod ciśnieniem 0,01 Tr (czas kontaktu < 0,5 s), a następnie schładzano w ciekłym azocie. Produkt był wystarczająco trwały, aby zarejestrować widma 1H i 13C NMR oraz wykonać analizę MS[2].
Pozostałe izomery znane są wyłącznie w postaci pochodnych, np. otrzymano pochodne wszystkich trzech 1,3-okzazyn[5]. Układy 1,2-oksazynowe rozpadają się z otwarciem pierścienia[6].
Pierścień oksazynowy spotykany jest w szeregu związków policyklicznych o pierścieniach skondensowanych, szczególne znaczenie mają układy dwu- i trójpierścieniowe[1]. Przykładami tego typu układów są 10H-fenoksazyna (dibenzo[1,4]oksazyna), stanowiąca szkielet niektórych barwników[7] oraz pipofezyna, należąca do grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych.
Ponadto często spotykane są pochodne 1,3-oksazyn, stabilizowane przez dodatkową grupę ketonową (1,3-oksazynony) lub zredukowane i zawierające jedno wiązanie podwójne (dihydrooksazyny)[1]. W pełni nasycone analogi oksazyn to oksazynany (tetrahydrooksazyny), z których izomer 1,4 znany jest jako morfolina.
Analogi siarkowe oksazyn to tiazyny (zamiast atomu tlenu zawierają atom siarki).
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Oxazines. W: Theophil Eicher, Siegfried Hauptmann, Andreas Speicher: The Chemistry of Heterocycles: Structures, Reactions, Synthesis, and Applications. Wyd. 2. John Wiley & Sons, s. 374–380. ISBN 3-527-30720-6.
- ↑ a b c Aitken, R. Alan, Aitken, Kati M., Carruthers, Philip G., Jean, Marc-Alexandre i inni. 1,4-Oxazine. „Chemical Communications”. 49 (97), s. 11367-11369, 2013. DOI: 10.1039/C3CC47801G.
- ↑ Katritzky 2010 ↓, s. 44–45.
- ↑ Katritzky 2010 ↓, s. 48.
- ↑ Katritzky 2010 ↓, s. 317.
- ↑ Katritzky 2010 ↓, s. 253, 322.
- ↑ Robert M. Christie: Colour Chemistry. RSC, 2001, s. 109–110. ISBN 978-0-85404-573-0.
Bibliografia edytuj
- Alan R. Katritzky, Christopher A. Ramsden, John A. Joule, Viktor V. Zhdankin: Handbook of Heterocyclic Chemistry. Elsevier, 2010. ISBN 978-0-08-095843-9.