Wikipedia

Orcinus rectipinnus

gatunek walenia
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Orcinus rectipinnus – gatunek walenia z rodziny delfinowatych (Delphinidae). Został wyodrębniony z O. orca w 2024 roku na podstawie danych morfologicznych i genetycznych. Występuje w Oceanie Spokojnym; nie został jeszcze poddany ocenie zagrożenia przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów.

Orcinus rectipinnus
Cope, 1869[1]
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

Whippomorpha

Infrarząd

walenie

Parvordo

zębowce

Nadrodzina

Delphinoidea

Rodzina

delfinowate

Podrodzina

incertae sedis

Rodzaj

orka

Gatunek

Orcinus rectipinnus

Synonimy

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1869 roku amerykański anatom porównawczy i paleontolog Edward Drinker Cope, umieszczając go w rodzaju Orca[c] i nadając mu epitet gatunkowy rectipinna[1]. Miejsce typowe to według oryginalnego opisu obszar na południe od Kalifornii[1]. Holotyp fizycznie nie istniał, Cope swój opis oparł na tekście i rysunku wykonanym przez amerykańskiego wielorybnika, przyrodnika i pisarza, Charlesa Melville’a Scammona(inne języki)[5][6]. Jako że holotyp nie istnieje, w 2024 roku wyznaczono neotyp, którym jest czaszka fizycznie dojrzałego samca (sygnatura USNM:MAMM:594671) ze zbiorów Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie[7]. Czaszkę zebrał 22 września 1966 roku J.E. Eckberg, niedaleko San Francisco, w Kalifornii, w Stanach Zjednoczonych[7].

We wcześniejszych ujęciach systematycznych do rodzaju Orcinus należał tylko jeden gatunek – orka oceaniczna (O. orca)[8][9][10][11], chociaż dowody genetyczne, morfologiczne i ekologiczne wskazywały, że w północno-wschodnim Oceanie Spokojnym istnieją trzy ekotypy O. orca (osiadły, wędrowny i żyjący na pełnym morzu), które mogły być odrębnymi gatunkami lub podgatunkami[10]. W 2024 roku amerykańsko-kanadyjski zespół biologów morskich wykonał analizę, opierając się na danych morfologicznych, która wykazała, że orki ze wschodniej części północnego Oceanu Spokojnego są odrębnym gatunkiem[7].

Etymologia

edytuj
  • Orcinus: łac. orca ‘jakiś gatunek walenia’; przyrostek -inus ‘należący do, odnoszący się do’[12].
  • rectipinnus: łac. rectus ‘prosty, pionowo’, od regere ‘prowadzić’; -pennis ‘-płetwy’, od penna ‘pióro’[4].

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

O. rectipinnus występują we wszystkich wodach wschodniej części północnego Oceanu Spokojnego; zasięg rozciąga się od co najmniej północnej części Kalifornii Dolnej w Meksyku, na zachód aż do wschodniej Rosji i północnej Japonii w zachodniej części Oceanu Spokojnego[13]. Spotykane są również w Morzu Ochockim i w wodach Oceanu Arktycznego (np. w Morzu Czukockim)[13]. Najczęściej widywane są nad szelfem kontynentalnym i w wodach przybrzeżnych, ale mogą również występować w wodach oceanicznych poza krawędzią szelfu kontynentalnego[13].

Morfologia

edytuj

Długość ciała u samic dochodzi do 710 cm, zaś u samców do 830 cm; masa ciała u samic wynosi 4700 kg, natomiast u samców 6600 kg[13]. Występuje dymorfizm płciowy w wielkości i masie, przy czym samce są znacznie większe od samic, a w okresie dojrzałości płciowej rozwijają wysoką (dochodzącą do co najmniej 150 cm długości), wyprostowaną płetwę grzbietową oraz znacznie większe płetwy brzuszne i piersiowe. Płetwa grzbietowa znajduje się w pobliżu środka grzbietu. Ciało jest mocno zbudowane, z dużymi płetwami w kształcie łopatek, płetwą ogonową z lekko wypukłą krawędzią spływu, i tępą głową z krótkim, słabo zaznaczonym dziobem[13]. Linia pyska jest prosta, z niewielkim załamaniem w miejscu rozwarcia. Kolor ciała O. rectipinnus to głównie od ciemnoszarego do czarnego, z białym polem brzusznym z płatami rozciągającymi się w górę i do tyłu wzdłuż ogona. Również za okiem znajduje się biała plama, natomiast „plama siodłowa” znajdująca się za płetwą grzbietową jest koloru od jasnoszarego do białego. Dolna szczęka i spód płetwy ogonowej są w większości białe, natomiast płetwy przednie i płetwa grzbietowa są koloru czarnego[13]. Obszary jasne i ciemne są na ogół dobrze zdefiniowane, z wyraźnie zaznaczoną granicą. Każdy rząd zębów górnej i dolnej szczęki zawiera od 10 do 14 dużych, stożkowatych zębów[13].

Ekologia i biologia

edytuj

O. rectipinnus jest gatunkiem wysoce społecznym i występuje w mniejszych grupach osobników, które spokrewnione są z matkami, przy trwałym rozproszeniu samic po urodzeniu pierwszego młodego, chociaż istnieją dowody na wysoki stopień filopatrii(inne języki) wśród samców[14]. Głównym pożywieniem O. rectipinnus są ssaki morskie[14]. Polują na nie z ukrycia i w małych grupach[14].

Status zagrożenia

edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody nie nadała jeszcze O. rectipinnus statusu zagrożenia w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych (stan w lipcu 2024)[7].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Orca rectipinna Cope, 1869.
  2. ↑ a b Kombinacja nazw.
  3. ↑ Starszy synonim Orcinus Fitzinger, 1860.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d E.D. Cope (red.). On the Cetaceans of the Western Coast of North America. By C. M. Scammon, United States Marine. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 21, s. 22, 1869. (ang.). 
  2. ↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Nova ed. (prima completa). Cz. 2. Berolini: R. Friedländer & sohn, 1898, s. 1050. (łac.).
  3. ↑ V.B. Scheffer. A List of the Marine Mammals of the West Coast of North America. „The Murrelet”. 23 (2), s. 44, 1942. DOI: 10.2307/3535582. (ang.). 
  4. ↑ a b Morin i in. 2024 ↓, s. 13.
  5. ↑ P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 84, 1966. (ang.). 
  6. ↑ Morin i in. 2024 ↓, s. 12.
  7. ↑ a b c d Morin i in. 2024 ↓, s. 14.
  8. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Orcinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-06-08].
  9. ↑ J. Wang, K. Riehl & S. Dungan: Family Delphinidae (Ocean Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 497. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  10. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 292. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  11. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 577. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  12. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 478, 1904. (ang.). 
  13. ↑ a b c d e f g Morin i in. 2024 ↓, s. 15.
  14. ↑ a b c Morin i in. 2024 ↓, s. 4.

Bibliografia

edytuj
  • P.A. Morin, M.L. McCarthy, Ch.W. Fung, J.W. Durban, K.M. Parsons, W.F. Perrin, B.L. Taylor, T.A. Jefferson & F.I. Archer. Revised taxonomy of eastern North Pacific killer whales (Orcinus orca): Bigg’s and resident ecotypes deserve species status. „Royal Society Open Science”. 11 (3), s. 231368, 2024. DOI: 10.1098/rsos.231368. (ang.). 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Orcinus_rectipinnus&oldid=74306488”