Wikipedia

Ostrówek (Opole)

Ostrówek (niem. Ostrowek) – część miasta Opole położona na północnym cyplu wyspy Pasieki, ujęta ramionami szerszej Odry od zachodu i węższej Młynówki od wschodu. Również nazwa znajdującej się tam ulicy.

Etymologia edytuj

Nazwa topograficzna pochodząca od staropolskiego ostrówek 'mały ostrów', tj. wyspa, kępa na rzece[1]. Za taką etymologią Ostrówka opowiadał się już Franz Idzikowski[2]. W indeksie nazw miejscowych jako przedmieście Opola występuje od 1818 r., wymieniony przez Christiana Moritza Herschela jako Ostrowek[3]. Potwierdził to w 1830 r. Johann Georg Knie[4]. Według słownika etymologicznego nazw Śląska ostrówek oznacza również 'gaj, zarośla nad brzegami rzek'[5].

Historia edytuj

We wczesnym średniowieczu Ostrówek stanowił miejsce dogodnej przeprawy przez oba ramiona Odry. Odgrywał wówczas rolę podgrodzia dla obronnego grodu położonego na Pasiece. Po powstaniu w XIII w. na miejscu grodu murowanego zamku Piastów opolskich, Ostrówek nie został włączony do dóbr zamkowych. Należał do miasta, tworząc jedno z czterech przedmieść lokacyjnego Opola. Przez Ostrówek z kierunku zachodniego prowadziła droga do miasta przez Bramę Odrzańską, zwaną też Wrocławską lub Nyską. Przedmieście wykorzystywano również jako punkt przeładunkowy w transporcie lądowym i rzecznym. Miasto urządziło tu swój skład towarów (m.in. żelaza i miedzi), za korzystanie z którego pobierało opłaty. Z powodu ograniczenia przestrzennego teren Ostrówka charakteryzował się niewielką zabudową. W końcu XVI i początkach XVII w. było to 10–11 domów[6].

 
Zarys umocnień Opola z 1 połowy XVII wieku z przeprawami mostowymi na Ostrówku.

W okresie wojny 30-letniej na przedmieściu wzniesione zostało niewielkie czworoboczne umocnienie, mające chronić przeprawę przez Młynówkę (podobne w funkcji dzieło powstało na przedmieściu Odrzańskim, na lewym brzegu Odry). Mimo zastoju ekonomicznego miasta w XVII–XVIII w. Ostrówek nadal funkcjonował jako osiedle podmiejskie z niewielką zabudową. Odrębną jednostką administracyjną i gospodarczą pozostawała pozostała część wyspy Pasieki[7]. Na planie Daniela Petzolda z 1734 r. zaznaczony został należący do miasta skład towarowy oraz zabudowania zagrodników. Naniesiona została też linia graniczna oddzielająca teren należący do miasta od terenu zamkowego. W połowie XVIII w. obok drogi łączącej mosty na Odrze, teren Ostrówka zajmowało malutkie osiedle podmiejskie (13 domów, 106 mieszkańców). Znajdował się tam również miejski magazyn soli[8].

Według spisu z 1816 r. zabudowany był jedynie przez 8 domów mieszkalnych[9]. Najstarszy zachowany plan tej części miasta, położonej wówczas pomiędzy Mostem Odrzańskim i Mostem Zamkowym, pochodzi z 1832 r.[10] W latach 1823–1824 został zbudowany nowy most, łączący Opole z Ostrówkiem od strony dzisiejszej ulicy Katedralnej, a w latach 1840–1842 r. przedłużony na Zaodrze jako tzw. Most Stulecia[11].

W drugiej połowie XIX w. dzięki ogólnemu rozwojowi miasta zagęściła się również zabudowa Ostrówka. W 1886 r. wybudowano na Młynówce małą śluzę miejską. Od 1890 r. przy ul. Ostrówek 3, a potem 5 (do 1905 r.), mieściła się redakcja i drukarnia "Gazety Opolskiej", pierwszej całkowicie polskiej gazety w Opolu, założonej przez Bronisława Koraszewskiego[12]. Pod tym samym adresem funkcjonowała polska księgarnia katolicka prowadzona przez Marcelego Kozłowskiego. Nieopodal, przy ul. Piastowskiej 9, znajdowała się, powstała z inicjatywy Koraszewskiego w 1897 r., polska instytucja kredytowa – Bank Ludowy (działający do 1939 r.)[13].

Po 1948 r., w trakcie prowadzonej przez polskich archeologów eksploracji położonego na wyspie Pasieka przedlokacyjnego grodu Opola, przypisano mu nieścisłą topograficznie nazwę Ostrówek[14]. Nazwa ta rozciągnięta także na jedyną pozostałość po zamku, tj. Wieżę Piastowską, w następnych latach upowszechniła się. Obecnie Ostrówek należy do dzielnicy Opola Stare Miasto.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Henryk Borek, Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1988, s. 52.
  2. ↑ Idzikowski 1863 ↓, s. 25.
  3. ↑ Christian Moritz Herschel, Schlesien in seinem ganzen Umfange; als Preußisch-, Oesterreichisch-, und ehem. Neue Schlesien, Breslau: Wilhelm Gottlieb Korn, 1818, s. 54 (niem.).
  4. ↑ Johann Georg Knie, Alphabetisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und anderen Orte der Königl. Preuss. Provinz Schlesien, Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, s. 540 (niem.).
  5. ↑ Stanisława Sochacka, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, t. 9, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1999, s. 109, ISBN 83-7126-119-5.
  6. ↑ Dziewulski 1975 ↓, s. 166.
  7. ↑ Krystian Heffner, Czynniki kształtujące strukturę przestrzenną Opola, „Kwartalnik Opolski”, nr 3, 1984, s. 28-52, patrz s. 32.
  8. ↑ Stefan Golachowski, Studia nad miastami i wsiami śląskimi, Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969, s. 22.
  9. ↑ Idzikowski 1863 ↓, s. 303.
  10. ↑ Józef Domański, Katalog planów miast i osiedli śląskich z XVI - XIX w. w zbiorach Archiwum Państwowego we Wrocławiu, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 64.
  11. ↑ Dziewulski 1975 ↓, s. 243.
  12. ↑ Maria Kalczyńska, Z dziejów drukarstwa polskiego na Górnym Śląsku. Warsztat typograficzny wydawnictwa prasowego "Gazeta Opolska" (1890–1923), „Studia Śląskie”, 53, 1994, s. 269-292, patrz s. 280.
  13. ↑ Stanisław Żyga, Polski Bank Ludowy w Opolu (1897–1939), „Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia”, 6, 1962, s. 71-102, patrz s. 76.
  14. ↑ Rudolf Jamka, Badania wykopaliskowe na Ostrówku w Opolu. Komunikat, „Z otchłani wieków”, nr 11-12, 1948, s. 186-187, patrz s. 186.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ostrówek_(Opole)&oldid=72691275”