Ostrakon Domu Jahwe
Ostrakon Domu Jahwe – zapisany pismem paleohebrajskim ostrakon oznaczony numerem 18 spośród zbioru ostrakonów znalezionych na stanowisku archeologicznym Tel Arad w środkowym Izraelu, na zachód od Morza Martwego. Pochodzi z około 600 roku p.n.e. Zawiera najstarszą historyczną wzmiankę potwierdzającą istnienie Świątyni Salomona. Jest przechowywany w Muzeum Izraela.
Historia odkrycia edytuj
Wykopaliska archeologiczne na Tel Arad prowadzono przez kilkanaście sezonów od roku 1962 do 1976. Pracami kierował izraelski archeolog Johanan Aharoni (1919–1976). W ich trakcie w górnym mieście, w warstwach od VIII do VI odkryto zbiór 112 ostrakonów pochodzących z około 600 roku p.n.e. (109 ostrakonów opublikował Johanan Aharoni, a 3 Anson F. Rainey). Oznacza to, że powstały one pomiędzy końcem VIII w. p.n.e. (czasy króla Ezechiasza) a początkiem VI w. p.n.e. (czasy króla Jozjasza)[1].
Większa część ostrakonów z tych okresów dotyczy racji oliwy i wina przeznaczonych dla oddziału żołnierzy stacjonującego w Arad. Istotne są ostrakony pochodzące z warstwy VI. Trzy z nich wymieniają imiennie Eljasziba, dowódcę twierdzy z lat 598/597 p.n.e. Szczególne znaczenie ma ostrakon oznaczony numerem 18 wprost odnoszący się do Świątyni Jahwe. Ponieważ istniejąca w Arad świątynia Jahwe została zniszczona w czasach reform religijnych króla Jozjasza chodzi o Świątynię Salomona. Wykopaliska potwierdziły zburzenie świątyni z Arad. W następnym okresie na wzgórzu Arad powstała mała twierdza, gdzie znaleziono odrębną grupę 85 aramejskich ostrakonów, z których 45 jest czytelnych[1].
Treść ostrakonu 18 edytuj
Ostrakon 18:
Znaczenie edytuj
Ostrakon Domu Jahwe potwierdza istnienie Świątyni Salomona w okresie sprzed zdobycia Jerozolimy przez Nabuchodonozora II i niewolą babilońską[1].
W roku 2016 opierając się na nowych metodach przetwarzania obrazu i analizie dokumentów oraz algorytmach uczenia maszynowego przebadano ostrakony pod kątem określenia liczby autorów ostrakonów. Wykazała ona, że grupa 16 najlepiej zachowanych ostrakonów została zapisana ręką co najmniej 6 osób. Analiza algorytmiczna wskazuje, że w czasach przed niewolą babilońską umiejętność pisania i czytania nawet w odległej małej twierdzy wojskowej posiadał zarówno dowodzący jak i kwatermistrz i zwykli żołnierze. Oznacza to, że już przed zniszczeniem Świątyni Salomona, w Judzie istniała infrastruktura edukacyjna, która wspierała tworzenie tekstów literackich w Judzie. Podobny poziom umiejętności czytania i pisania w jest potwierdzony ponownie dopiero 400 lat później, ok. 200 r. p.n.e.[2][3]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Norbert Mendecki. Świątynia Jahwe – sensacyjne wykopaliska archeologiczne na wzgórzu Arad. „Ruch Biblijny i Liturgiczny”. t. 47 nr 2, s. 103-106, 1994. Polskie Towarzystwo Teologiczne. DOI: 10.21906/rbl.743. ISSN 0209-0872.
- ↑ Shira Faigenbaum-Golovin, Arie Shaus, Barak Sober, David Levin, Nadav Na’aman, Benjamin Sass, Eli Turkel, Eli Piasetzky, and Israel Finkelstein: Algorithmic handwriting analysis of Judah’s military correspondence sheds light on composition of biblical texts. [w:] National Academy of Sciences [on-line]. pnas.org, 2016-04-11. [dostęp 2020-09-15]. (ang.).
- ↑ Tia Ghose: The Bible Is Really Old, Handwriting Analysis Reveals. [w:] Live Science [on-line]. livescience.com, 2016-04-11. [dostęp 2020-09-15]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Finkelstein: Piśmienność w Judzie dowodzi starego wieku Biblii. [w:] Archeologia biblijna [on-line]. archeologiabiblijna.wordpress.com, 2016-04-14. [dostęp 2020-09-15].