Ostrożeń łąkowy

gatunek rośliny

Ostrożeń łąkowy (Cirsium rivulare (Jacq.) All.) – gatunek wieloletniej rośliny zielnej należący do rodziny astrowatych. Gatunek o zasięgu środkowo-wschodnioeuropejskim. W Polsce roślina pospolita w niższych położeniach górskich. Dochodzi pod regiel dolny, poza tym występuje w pasie wyżyn i wzdłuż granicy wschodniej. Brak jej, lub na izolowanych stanowiskach pojawia się w części centralnej, północnej i zachodniej kraju[3].

Ostrożeń łąkowy
Ilustracja
Kwiatostan
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Carduoideae

Rodzaj

ostrożeń

Gatunek

ostrożeń łąkowy

Nazwa systematyczna
Cirsium rivulare All.
Auct. Fl. Pedem. 10. 1789
Synonimy
  • Carduus rivularis Jacq.
  • Cirsium salisburgense (Willd.) G.Don
  • Cnicus salisburgensis Willd

Morfologia

edytuj
 
Kwiatostan
Pokrój
Bylina tworząca w pierwszym roku wegetacji różyczkę liści, w drugim łodygę z kwiatami i owocami.
Łodyga
Wzniesiona i nierozgałęziona lub rozgałęziająca się u samej góry, w górnej części bez liści i kolców, pajęczynowato owłosiona, u dołu czerwonawa, pod koszyczkami bezlistna. Osiąga wysokość od 30 do 120 cm.
Liście
Obustronnie zielone, pierzastosieczne, różnokształtne: dolne jajowatolancetowate z szerokim oskrzydlonym ogonkiem, środkowe siedzące o nasadzie sercowatej, górne lancetowate. W dolnej części łodygi liście głęboko zatokowo klapowane skupione przy ziemi.
Kwiaty
Zebrane w jajowate siedzące lub na krótkich ogonkach koszyczki szczytowe od 2 do 4 kwiatów, nieraz 5, najwyższy prosto wzniesiony, boczne krótkoogonkowe, odstające pod kątem prostym. Kwiaty koloru fioletowo-purpurowego o pajęczynowato osnutej okrywie. Zewnętrzne listki okrywy są kolczaste, górą podbarwione na brunatno. Wszystkie kwiaty w koszyczku są rurkowe, przeważnie obupłciowe, czasami spotyka się wyłącznie żeńskie.
Owoc
Niełupka z puchem kielichowym do 2 cm długości pełniącym rolę aparatu lotnego podczas rozsiewania przez wiatr.
Korzeń
Szerokie kłącze, pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi.
Gatunki podobne
Podobnym gatunkiem, bardzo pospolitym na wilgotnych łąkach jest ostrożeń błotny.

Biologia i ekologia

edytuj

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do lipca, jest owadopylna.

Rośnie na żyznych, wilgotnych i zmiennowilgotnych stanowiskach i w innych wilgotnych, otwartych miejscach, najczęściej na wilgotnych łąkach, torfowiskach, w zaroślach, źródliskach, nad brzegami potoków i rzek. Roślina wilgociolubna, charakterystyczna dla żyznych i wilgotnych łąk zwanych, ze względu na jej dominację, łąkami ostrożeniowymi. Preferuje siedliska widne, świetliste, okresowo zacienione, wilgotne, żyzne, gleby gliniaste, mineralno-próchniczne i organiczno-mineralne o odczynie od umiarkowanie kwaśnego do zasadowego.

W uprawach rolnych, a szczególnie na łąkach jest chwastem[4]. Autotrof, hemikryptofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla żyznych, zmiennowilgotnych łąk należących do rzędu Molinietalia caerulae[5]. W południowej części kraju i w rejonach podgórskich oraz w północno-wschodniej Polsce tworzy na wilgotnych, eutroficznych łąkach własny zespół łąk ostrożeniowychCirsietum rivularis[6].

Zmienność

edytuj

Ostrożeń łąkowy tworzy mieszańce z większością gatunków ostrożni, najczęściej z ostrożniem błotnym i ostrożniem warzywnym.

Nazewnictwo

edytuj

W starożytności rośliny z tego rodzaju wykorzystywano do leczenia żylaków – w języku greckim kirsos znaczy żylaki, skurczenie naczyń. Nazwa łacińska rivulus, czyli strumyczek – jest odniesieniem do wilgotnych miejsc występowania rośliny.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
  4. Marian Nowiński: Chwasty łąk i pastwisk. Warszawa: PWRiL, 1966.
  5. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  6. Stanisław Włodarczyk: Botanika łąkarska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1964.

Bibliografia

edytuj
  • Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.