Pałac w Birczy
Pałac w Birczy – znajduje się na zamkowym wzgórzu na wschód od miasteczka Bircza.
 nr rej. A-483 z 29.07.1982
| |
 Pałac w Birczy - elewacja wschodnia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy |
I poł. XVIII w. |
Położenie na mapie Bircza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu przemyskiego  | |
Położenie na mapie gminy Bircza  | |
 49°41′21,1552″N 22°29′10,1769″E/49,689210 22,486160
| |
Wzgórze oddzielone było od miasteczka wąwozem, którego dnem przepływa potok (bez nazwy), dopływ Korzonki. Obecnie wąwóz jest częściowo zasypany.
Pierwsza wzmianka o zamku w Birczy pochodzi z I połowy XVIII wieku, przypuszcza się jednak, że jakaś budowla obronna znajdowała się w tym miejscu dużo wcześniej. Zamek kontrolował przebiegające u podnóża drogi biegnące w kierunku Przemyśla i Sanoka, oraz na południe, w kierunku Węgier ("trakt węgierski"). Podejrzewa się, że jedną z pierwszych budowli był bastionowy dwór obronny Bireckich z przełomu XVI i XVII wieku. W I połowie XVIII wieku znajduje się tutaj drewniany, podpiwniczony, kryty gontem zamek należący do rodziny Błońskich. Na przełomie XVIII i XIX wieku zamek był własnością Humnickich.
Na początku XIX wieku zamek został gruntownie przebudowany. Opierając się na starych zamkowych murowanych piwnicach, w miejsce drewnianego Humniccy wybudowali murowany prostokątny zamek.
W 1841 roku zamek stał się własnością rodziny Kowalskich. W latach 60. XIX wieku rozpoczęto gruntowną przebudowę zespołu zamkowego: zlikwidowano wszystkie zabudowania gospodarcze przylegające do elewacji zachodniej i północnej, stworzono nowy kompleks folwarczny powyżej zamku, w większej od niego odległości, odsunięto od zamku bardziej na północ dawny szlak handlowy, doprowadzono do zamku aleję i schody od strony północnej, dobudowano dwie baszty od strony północnej, utworzono park i ogrodzono cały teren.
W 1945 roku, w trakcie walk polsko-ukraińskich pałac został spalony, a ruiny częściowo rozebrane. W wyniku reformy rolnej pałac wraz z parkiem został upaństwowiony.
W latach 50. XX wieku został częściowo odbudowany z przeznaczeniem na szkołę podstawową. Według danych z 1959 r. budynek był w części północnej piętrowy, w południowej parterowy. Dach trójpołaciowy, kryty blachą. Podłogi i stropy drewniane. Przed elewacją północną znajdowała się fontanna.
Około 1960 r. wykonano gruntowny remont: wymieniono schody na żelbetowe, zmieniono stolarkę drzwiową i okienną, część parterową nakryto eternitem. Około 1970 wykonano kolejny remont, adaptując pałac na internat szkoły podstawowej: nadbudowano część południową, wymieniono częściowo stropy, odkopano i wyremontowano piwnice, dach nakryto blachą.
Obecnie obiekt przechodzi renowację[1][2].
-
Brama wjazdowa od strony miasteczka, w prawo odchodzi trakt węgierski -
Widok od południa -
Widok od strony wschodniej, zza stawu -
Schody do pałacu -
Fasada północna -
Wieże -
Balkon z herbem właścicieli -
Dawniej bagnisty wąwóz utrudniający dostęp do pałacu ... -
... obecnie osuszony strumyczek -
Dawna stajnia, ostatnia pozostałość folwarku
Przypisy
edytuj- ↑ W Birczy trwa remont XVII-wiecznego pałacu Humnickich [online], rzeszow.tvp.pl, 23 lutego 2014 [dostęp 2016-07-02].
- ↑ Pałac Humnickich w Birczy – informacja o złożonym wniosku - Aktualności - Urząd Gminy w Birczy [online], bircza.pl, 4 listopada 2014 [dostęp 2016-06-27].
Bibliografia
edytuj- Irena Zając, Bircza – miasteczko zabytkowe. „Przemyskie Zapiski Historyczne”. R. 12/13, (2000/2002), s. 243-261.