Pałac w Sobótce-Górce
Pałac w Sobótce-Górce – zabytkowy pałac[1] u podnóża góry Ślęży, dawny kościół i klasztor kanoników regularnych wybudowany w połowie XIII w., przebudowany w XIX w. do formy pałacowej[2][3] w Sobótce-Górce, zachodniej części miasta Sobótka w województwie dolnośląskim, w powiecie wrocławskim, w gminie Sobótka.
 nr rej. zespół A/3952/681/W z 6.05.1993, pałac A/3951/485 z 10.05.1958
| |
 Pałac w Sobótce-Górce, dawniej klasztor kanoników regularnych, obecnie hotel | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Zamkowa |
| Typ budynku | |
| Inwestor | |
| Ukończenie budowy |
połowa XIII w. |
| Ważniejsze przebudowy |
XVI i XIX w. |
| Pierwszy właściciel |
kanonicy regularni |
| Kolejni właściciele |
Ernst von Luttwitz, Eugen von Kulmiz |
Położenie na mapie Sobótki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wrocławskiego  | |
Położenie na mapie gminy Sobótka  | |
 50°53′16,7″N 16°42′28,4″E/50,887972 16,707889
| |
| Strona internetowa | |
Historia edytuj
W 1121 ufundowano na miejscu obecnej budowli, znajdującej się na południowym skraju dawnej wsi, kaplicę dla zakonu kanoników regularnych, sprowadzonych do Sobótki[4].
Wieś Górka wymieniana jest w dokumentach księcia Henryka Brodatego z 1204 i 1208 roku w związku z decyzją o zwrocie posiadłości zakonowi. Nazwa wsi pojawiła się też w 1250 w dokumentach papieża Innocentego IV w związku z konsekracją nowego kościoła[5]. W 1256 roku książę Bolesław Łysy napadł tu i uwięził biskupa wrocławskiego Tomasza I Zaręmbę[6].
W 1316 wzmiankowano Pacuszkę, proboszcza z Górki, a w 1320 opata Henryka Calvusa, który uwięził w kościele opata Filipa (swego poprzednika) wraz z kapelanem. Mieszczące się w Górce probostwo augustianów zniszczone zostało przez husytów w 1428 i 1435 roku. Odbudowę rozpoczęto w II połowie XV wieku i kontynuowano w I połowie XVI wieku staraniem proboszczów Franciszka Kräzera i Walentego Äschiusa; do kaplicy dobudowana została część mieszkalna (1524–1553[7], dalsza rozbudowa 1585 roku, ponowna konsekracja w 1589 roku). Ponownie splądrowane i zniszczone zostało opactwo podczas wojny trzydziestoletniej w latach 1618–1648. W 1736 otynkowane zostało wnętrze kościoła, a po sekularyzacji dóbr kościelnych w Królestwie Prus w 1810 zabudowania probostwa (oprócz samego kościoła, pełniącego rolę parafialnego) sprzedano (1812) w ręce prywatne Ernestowi von Luttwitz, który przeznaczył je na cele mieszkalne.
W latach 1854 i 1868 kościół doczekał się remontu dachu i szczytów. Całość zabudowań mieszkalnych i gospodarczych sprzedana została w 1885 Eugeniuszowi von Kulmitz. Podjął on decyzję o całkowitej ich przebudowie w formie neorenesansowego zamku według projektu architekta wrocławskiego, Wilhelma Rheniusa; prace te wykonano w latach 1886–1891. Naprawy i remonty kompleksu dokonywane były w latach 1908, 1914 i 1928. W 1932 parafię i wyposażenie kościelne przeniesiono do nowego kościoła, a stary kościół zamieniono na magazyn; po II wojnie światowej remonty wykonywano w latach 1965, 1970 i 1973. Od 2002 prowadzono prace archeologiczne, a następnie remont obiektu od 2013[8][9].
Architektura edytuj
Po licznych przebudowach całości zachowały się formy gotyckie i renesansowe, przesłonięte neorenesansowymi. Frontowa elewacja budynku z łamanego granitu z dodatkiem cegły, częściowo otynkowanego, skierowana jest ku południowi. Dawny XV-wieczny kościół znajduje się we wschodniej części obiektu, w części środkowej wieża powstała w latach 1524–1553, a dawny budynek gospodarczy z ok. 1558 w części zachodniej. Średniowieczna kaplica mieści się wewnątrz kompleksu, przy czym podczas prac konserwatorsko-remontowych natrafiono w jej pobliżu na resztki fundamentów wieży i murów, co mogłoby wskazywać na to, że w średniowieczu znajdował się tu także zamek. Przy pałacu znajdują się: budynek bramny, oficyna, wozownia browar, nieczynny, z poł. XIX w., ośrodek wychowawczy, z 1930 r., park. Na przełomie XX i XXI wieku w obiekcie znajdował się hotel, obecnie nieczynny.
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 242. [dostęp 2015-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Klaudia Stala, Palatium możnowładcze Piotra Włostowica? Rekonstrukcja najstarszej fazy budowli romańskiej W Sobótce-Górce na podstawie najnowszych wyników badań archeologiczno-architektonicznych, „Wiadomości Konserwatorskie”, 27, 2010.
- ↑ "Opat z Arrouaise, Gerwazy, wysłał na Ślężę pierwszy konwent, na czele z Rogerem, prepozytem arrowezyjskim, który został pierwszym opatem na Ślęży. Kanonicy pochodzili z romańskiej części Flandrii i przez dłuższy czas również na Śląsku konwent zachował francuski charakter" [w:] Przegląd historyczny. 1975. t. 66
- ↑ "sprowadzeni z Arrouaise we Flandrii mnisi [Kanonicy regularni reguły św. Augustyna, XII w. ] zamieszkali pierwotnie „in monte Silentii alias Sobotka", skąd z powodu wilgotnego klimatu panującego na górze przenieśli się do podnóża góry, do miejsca zwanego Gorca = Górka, niem. Gorkau, [w:] Rospond. Zabytki języka polskiego na Śląsku. s. 36
- ↑ SUb III, s. 133–135, nr 196: ... cum venerabilis frater noster ... episcopus Wratislauiensis ad monasterium de Gorca sue diocesis consecraturus ibidem quandam ecclesiam divertisset, nobilis vir Boleslaus dux Slesie associatis sibi quibusdam iniquitatis filiis in ipsum monasterium nocturno tempore subito irruens eundem episcopum in lecto iacentem nullasque tunc formidantem insidias cum .. preposito et Ecardo presbitero canonico eiusdem ecclesie necnon et quibusdam aliis ipsius familiaribus personaliter capere ...
- ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 120
- ↑ DOTACJE - ZamekGorka.pl. [dostęp 2022-01-16].
- ↑ Klaudia Stala, Prezbiterium dawnego kościoła kanoników regularnych w Górce koło Sobótki. Uwagi w kontekście odkrytych pochówków, „Architektura. Czasopismo Techniczne”, 23, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2011.