Państwo Kirgizów jenisejskich

Państwo Kirgizów jenisejskich (VI-XIII w.w.) - państwo, które istniało na terenie południowej Syberii. Znane również jako państwo Chakasów czyli kaganat kirgiski. Pojawiło się w VI w. n.e. wraz z uwolnieniem ziem w dolinie rzeki Jenisej spod władzy kaganatu rounarów.

Historia

Wczesne państwo Kirgizów jenisejskich po raz pierwszy pojawiło się na arenie międzynarodowej w VI w. naszej ery między rzekami Abakan i Jenisej w wyniku udanego powstania przeciwko kaganatowi rouranów. Państwo Tsigu wkrótce straciło niepodległość i w tym samym wieku znalazło się pod władzą tureckiego kaganatu, który również nie przetrwał długo. W VII w. państwo Kirgizów jenisejskich stało się wasalem najpierw teleskiego kaganatu, a później drugiego kaganatu tureckiego. W okresie od VII do VIII w. dawne Państwo Chakasów umacniało się i nie rezygnowało z prób uwolnienia się spod władzy ciągle pojawiających się i znikających na południu kaganatów. Wraz z upadkiem drugiego kaganatu tureckiego Chakasowie odzyskali niepodległość, ale później zostali pokonani w wojnie z Ujgurami, a wraz z pojawieniem się kaganatu ujgurskiego w VIII w. stali się jego wasalami.

Należy zauważyć, że władza koczowniczych imperiów nad państwem Kirgizów jenisejskich była nominalna. Nie było mowy o całym dołączeniu do państwa koczowniczego. Chakasowie wyznaczali własne cele polityki wewnętrznej i zewnętrznej: przeprowadzali własne reformy administracji państwowej, rozszerzali granice itp. W rzeczywistości państwo nad Jenisejem stało się satelitą, zmuszoną do uznania władzy kaganatów, które je podbili.

W VIII-IX w. dawne Państwo Chakasów przeprowadziło wiele reform w strefach kultury, rządów, organizacji armii, podziału administracyjnego itp. W 820 r. rozpoczęła się nowa wojna z Ujgurami, która zakończyła się zniszczeniem kaganatu ujgurów. Od początku X do końca XI w. nastąpił okres rozkwitu niepodległego Państwa Chakasów.

W okresie od X do XII w. państwo Kirgizów jenisiejskich prowadziło wojny z ostatkami Ujgurów, Kitanami, Najmanami itp., a procesowi rozdrobnienia feudalnego, który rozpoczął się w X w., towarzyszyły degradacja scentralizowanego dotąd aparatu administracyjnego i utrata siły militarnej. Ostatnia wojna z Najmanami w XII w. doprowadziła do ogromnej klęski państwa Kirgizów jenisejskich. Zostało ono skrajnie osłabione militarnie, politycznie i ostatecznie pogrążyło się w wewnętrznych konfliktach.

Na przełomie XII i XIII w.w. Mongołowie przybyli do granic dawnego Państwa Chakasów, podbili Najmanów i starali się ustanowić kontrolę nad nowymi ziemiami. Początkowo elita polityczna zdecydowała dobrowolnie poddać się Mongołom, więc na początku XIII w. ziemie kraju nad rzeką Jenisej stały się częścią Imperium Mongołów. Później jednak, przez cały XIII w., Chakasowie nieustannie buntowali się, starając się przywrócić swoją niepodległość. W 1273 r. udało im się wypędzić mongolskich najeźdźców i odrodzić swoje państwo, które potem istniało do 1293 roku.

W 1271 r. władzę w Chinach przejęła mongolska dynastia Yuan. Do 1279 r. zjednoczyła ona pod swoją władzą całe Chiny. Cesarz Kubilaj chcąc opanować tereny dawnego Państwa Chakasów w 1293 r. wysłał armię dowodzoną przez Tatuhę. Ekspedycja wojskowa złamała opór Chakasów, całkowicie spacyfikowała zajmowane przez nich ziemie i zniszczyła państwowość nad Jenisejem.

Następnie, pod koniec XIV w. na terytorium Kotliny Chakasko-Minusińskiej pojawił się twór polityczny Hongoraj, który istniał do XVIII w. i został podbity przez Imperium Rosyjskie.

Bibliografia

1. Alekseev. M.. Medel państwa Kirgizów jenisejskich w VI-XIII wieku, Toruń 2024;
2. Бутанаев В.Я., Бутанаева И.И., Амразаков П.Б., Буров В.Ф., Верник А.А., Кыржинаков А.А., Торбостаев К.М., Тутаркова Н.В., Очерки истории Хакасии (с древнейших времён до современности). Абакан 2008;
3. Бутанаев В.Я., Ходяков Ю.С., История енисейских киргизов, Абакан 2000;
4. Кызласов Л.Р., История Южной Сибири в средние века, Москва 1984.

---

---