Planetozymal

małe ciało niebieskie, będące budulcem planet

Planetozymal, planetezymal – małe ciało niebieskie zbudowane ze stałej materii, zalążek planety tworzący się we wczesnym etapie ewolucji układu planetarnego.

Nazewnictwo

edytuj

Nazwa „planetozymal” powstała na początku XX wieku z połączenia słów „planeta” i „infinitezymalne[1].

Lodowe i lodowo-skalne ciała będące analogiem planetezymali, z których powstały komety, nazywa się kometezymalami[2].

Formowanie i dalszy rozwój

edytuj

Na skutek łączenia się cząstek w dysku protoplanetarnym powstają ziarna, agregaty porowatej materii, które wychwytują kolejne cząstki wskutek zderzeń z małą względną prędkością. Dalszy wzrost skupień materii jest możliwy dzięki siłom grawitacji[2]. Planetezymale mają rozmiary pośrednie pomiędzy ziarnami o rozmiarach rzędu centymetrów, a „planetarnymi embrionami” o rozmiarach rzędu 1000 km. Dalsze łączenie tych obiektów i kondensacja materii wokół nich prowadzi do powstania planet[3].

W przypadku Słońca proces kondensacji materii nastąpił ok. 4,6–4,5 mld lat temu[2][3][4]. Materia, która nie weszła w skład Słońca i planet, utworzyła planetoidy, planety karłowate i meteoroidy, a jej skład oraz procesy, które miały miejsce na powierzchniach i we wnętrzach planetozymali można analizować na podstawie meteorytów[5]. Na wczesnym etapie tworzenia się Układu Słonecznego silne oddziaływanie grawitacyjne formujących się planet – Marsa i przede wszystkim Jowisza, zapobiegło połączeniu się licznych planetozymali w większą całość pomiędzy nimi. W efekcie między tymi dwoma planetami pozostały liczne drobne ciała, a nie jedna planeta; późniejsze procesy dynamiczne i zderzenia między nimi utworzyły znany dziś pas planetoid[3][4].

Przypisy

edytuj
  1. Planetesimals 2017 ↓, s. 1.
  2. a b c Jacek Leliwa-Kopystyński, O formowaniu się Układów Słonecznych, „Urania”, 11, 1995, s. 290.
  3. a b c T. Zbigniew Dworak, Konrad Rudnicki, Świat planet, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 41, 138, ISBN 83-01-04778-X.
  4. a b Planetesimals 2017 ↓, s. 38.
  5. Planetesimals 2017 ↓, s. 2.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj