Podrzeń żebrowiec
Podrzeń żebrowiec (w zależności od ujęcia systematycznego: Struthiopteris spicant[4][3] lub Blechnum spicant[5]) – gatunek paproci należący do rodziny podrzeniowatych (Blechnaceae).
Systematyka[1][2] | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Podkrólestwo | |||||
Nadgromada | |||||
Gromada | |||||
Klasa | |||||
Podklasa | |||||
Rząd | |||||
Rodzina | |||||
Rodzaj | |||||
Gatunek |
podrzeń żebrowiec | ||||
Nazwa systematyczna | |||||
Struthiopteris spicant (L.) Weiss Pl. Crypt. Fl. Gött. 287 (1770)[3] | |||||
|
Rozmieszczenie geograficzne
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie, Afryce Północnej, na Kaukazie, w Libanie i Turcji[6]. W Polsce występuje głównie w Karpatach i w Sudetach, można go też znaleźć na przylegającym do nich pogórzu. Na niżu jest rośliną bardzo rzadką, tylko na Pojezierzu Kaszubskim znajduje się większe skupienie jej stanowisk[7]. W klasyfikacji geograficzno-historycznej jest uważany za gatunek rodzimy.
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Roślina wieloletnia osiągająca wysokość 20–50 cm. Sporofit składa się z kłącza z korzeniami, liści asymilacyjnych (trofofili) i liści zarodnionośnych (sporofili)[7].
- Liście asymilacyjne
- Ciemnozielone i błyszczące liście są zimotrwałe i mają zieloną oś. Są skórzaste i mają równowąskolancetowaty kształt o zaostrzonym końcu i zaostrzonej nasadzie. Blaszka pojedynczo-pierzasta, złożona z grzebieniasto ustawionych krótkich i tępych listków. Listki są równowąskie i zwrócone sierpowato do przodu. Liście asymilacyjne są szeroko rozchylone na boki. Są zimotrwałe[8][7].
- Liście zarodnionośne
- Są ok. półtora razy dłuższe od liści asymilacyjnych. Wyrastają ze środka różyczki liści asymilacyjnych, są sztywne i wzniesione prosto do góry. Nie są zimotrwałe. Wyrastają na długich ogonkach i mają brunatną oś główną. Są pierzastodzielne, ale mają bardzo wąskie odcinki o podwiniętych brzegach[8][7].
Biologia i ekologia
edytujBylina, hemikryptofit. Rośnie w lasach, najczęściej świerkowych i jodłowych. W Karpatach i Sudetach sięga po piętro kosodrzewiny, głównie jednak rośnie w reglu górnym i dolnym. Preferuje jałowe, wilgotne, kwaśne i próchniczno-kamieniste podłoże[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Vaccinio-Piceion, Ass. Abieti-Piceetum (montanum)[9]. Liczba chromosomów 2n = 68[10].
Systematyka
edytujPozycja systematyczna gatunku jest różna w systemach wyróżniających wąsko ujmowane rodziny i rodzaje paproci (np. w systemie PPG I z 2016[2] i w World Plants[3]), gdzie zaliczany jest wraz z dwoma innymi gatunkami do rodzaju Struthiopteris z rodziny Blechnaceae, a inaczej w systemach grupujących paprocie w duże rodziny i obszerne rodzaje (np. Plants of the World), gdzie klasyfikowany jest jako jeden z ok. 240 gatunków z rodzaju Blechnum z rodziny Aspleniaceae[5].
Zagrożenia i ochrona
edytujGatunek był objęty w Polsce od 1983 roku ścisłą ochroną gatunkową[11]. Od 2014 roku znajduje się pod ochroną częściową[12]. Zagrożeniem jest wycinka drzew w lasach. Czasami liście są zbierane dla celów dekoracyjnych lub całe rośliny są wykopywane do przydomowych ogródków[7]. Na niżu Polski jest reliktem glacjalnym. W wielu miejscach jego siedliska zabezpieczone są w różnych formach ochrony przyrody. Dla jego ochrony powstał m.in. rezerwat przyrody Wąwóz Huzarów na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, w pobliżu gdańskiego osiedla Niedźwiednik.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ a b c d Michael Hassler: Genus Struthiopteris Scop.. [w:] World Plants. Synonymic Checklist and Distribution of the World Flora. Version 11.1 [on-line]. [dostęp 2020-12-31].
- ↑ de Gasper, A. L., Almeida, T. E., Dittrich, V. A. d. O., Smith, A. R. i inni. Molecular phylogeny of the fern family Blechnaceae (Polypodiales) with a revised genus-level treatment. „Cladistics”, 2016. DOI: 10.1111/cla.12173. [dostęp 2016-10-27].
- ↑ a b Blechnum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-29].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-05].
- ↑ a b c d e f g Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Blechnum spicant na Flora of North America [dostęp 2014-01-27].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).