Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich na Rzece Dunajec w Sromowcach Niżnych
Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich na rzece Dunajec w Sromowcach Niżnych (PSFP) – stowarzyszenie powołane do życia w roku 1934, zrzeszające pienińskich flisaków. Stowarzyszenie organizuje spływy przełomem Dunajca po polskiej stronie granicy. Na dzień 14 kwietnia 2014 roku stowarzyszenie miało 942 członków zrzeszonych w 5 kołach[1].
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1934 |
| Rodzaj stowarzyszenia | |
| Profil działalności | |
| Zasięg |
Gminy: Krościenko nad Dunajcem, Czorsztyn, Szczawnica |
| Prezes |
Jerzy Regiec |
| Nr KRS | |
| Data rejestracji |
21 listopada 2001 |
| Strona internetowa | |
Flisactwo na Dunajcu przed 1934
edytujHistoria spływu sięga prawdopodobnie I połowy wieku XIX gdy spływy przełomem Dunajca organizowali węgierscy właściciele zamku Niedzica z rodu Horváthów z Palocsy[2]. Grono uczestników tych pierwszych spływów było jednak ograniczone, prawdopodobnie wyłącznie do gości zamku Niedzickiego.
Dopiero w latach 30. XIX w. za sprawą ówczesnego właściciela Szczawnicy Józefa Szalaya nastąpiła jego popularyzacja. Kroniki uzdrowiska szczawnickiego podają, że pierwszy taki spływ miał się odbyć w roku 1831[2]. Spływy te cechowały się bogatą oprawą (orkiestra, wystrzały z moździerzy) oraz popularnością – jednorazowo brało w nich udział nawet do kilkudziesięciu łodzi flisackich i nawet do 100 kuracjuszy.
Wraz z rosnącą popularnością spływ Dunajcem zaczął pojawiać się w opisach znanych podróżników tamtej epoki m.in.: Łucji Rautenstrauchowej, Marii Steczkowskiej czy Wincentego Pola. Spływy stały się też okazją do manifestacji patriotyzmu – na pierwszej „flagowej” tratwie zatykano flagę w barwach narodowych a od roku 1893 biało-czerwony sztandar flisaków (umieszczone na nim było godło Polski oraz Święta Kinga. Spływ w swojej twórczości uwiecznili zarówno poeci (Maria Konopnicka, Adam Asnyk) jak i malarze (Wojciech Gerson, Jan Nepomucen Głowacki, Bogusław Zygmunt Stęczyński) a na fotografii Awit Szubert.
W latach przed I wojnę światową oraz na początku lat 20. XX w. spływ Dunajcem odbywał się bez regulacji i nadzoru. Jednak w związku z rosnącą liczbą chętnych na skorzystanie ze spływu sami flisacy rozpoczęli wybierać spośród siebie honorowego przywódcę zwanego hetmanem-admirałem. W roku 1906 Oddział Pieniński TT rozpoczął starania o założenie przystani flisackiej w Sromowcach Niżnych co miało na celu uchronienie flisaków przed opłatami które musieli uiszczać za użytkowanie przystani położonej po węgierskiej stronie w Czerwonym Klasztorze[3]. W 1926 r. Zarząd Oddziału Pienińskiego PTT ustalił taksę dla flisaków. Taksa ta (a także przynależność do PTT) była warunkiem do otrzymania legitymacji uprawniającej do wykonywania zawody flisaka. W tym samym roku założono trzy kasy biletowe: w Krościenku, Szczawnicy i Czorsztynie. W 1927 Oddział Pieniński zwrócił się do starostwa w Nowym Targu z wnioskiem o ustanowienie zakazu wykonywania zawodu flisaka dla osób nieposiadających zezwolenia wydanego przez ten Oddział. W roku 1928 Oddział Pieniński ustanowił tzw. „starszych” nad flisakami mających nadzorować sprawy związane ze spływem wśród flisaków z poszczególnych miejscowości. Byli to: w Krościenku – Józef Koterba, w Szczawnicy – Piotr Salamon a w Sromowcach – Jakub Borzęcki. Mieli oni za zadanie utrzymanie ładu i porządku wśród flisaków oraz mogli nakładać na flisaków kary porządkowe ze skreśleniem z listy flisaków włącznie (co oznaczało brak możliwości wykonywania zawodu). Ujednolicono również strój zobowiązując flisaków do noszenia stroju regionalnego oraz metalowej odznaki flisackiej[4].
Działania mające na celu uregulowanie spływu podejmowały również władze starostwa powiatowego w Nowym Targu efektem czego było wprowadzenie w dniu 25 maja 1932 r. „Regulaminu dla przewozu łodziami po Dunajcu w Pieninach”[5]. Zasady w nim ujęte obowiązywały zarówno flisaków jak i turystów korzystających ze spływu. W roku następnym wprowadzono „Taryfę dla przewozu osób łodziami na Dunajcu w Pieninach”. Za przewóz 6 osób na trasie z Niedzicy do Szczawnicy należało zapłacić 20 zł, ze Sromowiec Wyżnych - 16, a ze Sromowiec Niżnych - 14 zł[6].
Utworzenie PSFP
edytujW wyniku inicjatywy samych flisaków i pomocy istniejącego od 1932 r. Pienińskiego Parku Narodowego na przełomie lat 1933 i 1934 opracowano projekt statutu nowej organizacji mającej skupiać flisaków zajmujących się przewozem turystów Przełomem Dunajca. Głównymi inicjatorami powstania stowarzyszenia było dwóch flisaków - Franciszek Kokora i Jakub Borzęcki. 18 lutego 1934 w Sromowcach Niżnych odbyło się spotkanie założycielskie stowarzyszenia. Wybrano prezesa którym został kierownik Pienińskiego Parku Narodowego - Tadeusz Owczarzak. Uchwalony na tym spotkaniu statut został zatwierdzony przez wojewodę krakowskiego w dniu 1 czerwca 1934 r. a stowarzyszenie wpisane do rejestru pod nazwą „Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich na rzece Dunajec”[7]. W skład nowo utworzonego Stowarzyszenia weszli flisacy z Krościenka, Szczawnicy, Sromowiec Wyżnych, Sromowiec Niżnych a w roku 1935 również flisacy z Czorsztyna.
Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich na rzece Dunajec
edytujW pierwszych latach swojego istnienia Stowarzyszenie podjęło się regulacji flisackiej działalności. Opracowano i zatwierdzono pierwszy regulamin. Wszystkich flisaków pływających po Dunajcu nie mniej niż 6 lat uznano za mistrzów, a dla reszty uchwalono trwające trzy lata szkolenie zakończone pierwszym w historii Stowarzyszenia egzaminem w roku 1938.
Przypisy
edytuj- ↑ Katarzyna Ceklarz, Flisactwo i rybołówstwo, w: Kultura ludowa Górali Pienińskich, Praca zbiorowa pod redakcją Katarzyna Ceklarz, Kraków 2014, s. 225.
- ↑ a b Katarzyna Ceklarz, Flisactwo i rybołówstwo, w: Kultura ludowa Górali Pienińskich, Praca zbiorowa pod redakcją Katarzyna Ceklarz, Kraków 2014, s. 185.
- ↑ R.M. Remiszewski, Polskie Towarzystwo Tatrzańskie Oddział Pieniński, Szczawnica 2013, s.39.
- ↑ R.M. Remiszewski, Polskie Towarzystwo Tatrzańskie Oddział Pieniński, Szczawnica 2013, s.94-95.
- ↑ S. Kołodziejski, Pieniny- Przyroda i Człowiek, t.13 2014, s. 83
- ↑ S. Kołodziejski, Pieniny- Przyroda i Człowiek, t.13 2014, s. 84
- ↑ Katarzyna Ceklarz, Flisactwo i rybołówstwo, w: Kultura ludowa Górali Pienińskich, Praca zbiorowa pod redakcją Katarzyna Ceklarz, Kraków 2014, s. 202.
Bibliografia
edytuj- Kultura ludowa Górali Pienińskich, Praca zbiorowa pod redakcją Katarzyny Ceklarz. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Wierchy”, 2014. ISBN 978-83-62473-49-6.
- Ryszard M. Remiszewski: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie Oddział Pieniński. Szczawnica: 2013. ISBN 978-83-936080-3-4.
- Stanisław Kołodziejski. Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich. Trudne Początki. „Pieniny-Przyroda i Człowiek”. 13, s. 75–100, 2014. ISSN 1230-4751.