Portret markizy Santa Cruz
Portret markizy Santa Cruz (hiszp. La marquesa de Santa Cruz) – obraz olejny z 1805 roku namalowany przez Francisca Goyę. Portret przedstawia hiszpańską arystokratkę Joaquinę Téllez-Girón y Pimentel[1][2]. Jest uważany za jeden z najbardziej zmysłowych portretów w dorobku malarza[3][4].
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1805 |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
124,7 × 207,9 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Joaquina Téllez-Girón y Pimentel
edytujJoaquina Téllez-Girón y Alfonso-Pimentel, hrabina Osilo (1784–1851) była hiszpańską arystokratką. W 1801 poślubiła José Gabriela de Silva Bazána y Waldsteina, przyszłego X markiza Santa Cruz i pierwszego dyrektora Prado[5][6]. Była damą podziwianą ze względu na urodę, a także wzorowe oświeceniowe wychowanie właściwe dla arystokratki[7][6]. Była utalentowana muzycznie; do jej zainteresowań należała literatura, zwłaszcza liryka[4], pasjonowała się także korridą[5]. Jako dojrzała kobieta i dama Orderu Królowej Marii Ludwiki w latach 1834–1841 zajmowała dworskie stanowisko camarera mayor, damy najbliższej królowej, odpowiedzialnej za jej osobę i pokoje. Była także guwernantką dzieci Ferdynanda VII: Izabeli II i infantki Ludwiki Ferdynandy. Zmarła w Madrycie w 1851[6].
Okoliczności powstania
edytujRodzice Joaquiny, księstwo Osuny Pedro i María Josefa Pimentel y Téllez-Girón, należeli do czołowych przedstawicieli hiszpańskiego oświecenia. Roztaczali mecenat nad naukowcami i artystami epoki, do których należał Francisco Goya[8]. W latach 1785–1817 Goya namalował dla nich około 30 dzieł – portrety patronów i ich dzieci, sceny religijne, a także serię obrazów gabinetowych, których tematem były czarownice i gusła[9]. Na rodzinnym portrecie Książę i księżna Osuny z dziećmi z 1788 czteroletnia Joaquina stoi w centrum kompozycji, otoczona ramieniem matki[7][10]. W 1805 Goya sportretował markizę jako młodą mężatkę, w wieku 21 lat[6].
Opis obrazu
edytujPortret utrzymany jest w stylu neoklasycznym[6]. Markiza leży na otomanie obitej czerwonym atłasem, swobodnie opierając się na prawym łokciu. Ma na sobie elegancką, białą suknię w stylu empire, z wysokim stanem i głębokim dekoltem oraz jasnoróżowe pantofelki[3]. Jej głowę zdobi wieniec ze złotych liści dębu i żołędzi, według ówczesnej mody na ozdoby z owoców. Wieniec symbolizuje cnotę, stałość i siłę młodej damy[6] oraz podkreśla alegoryczny charakter przedstawienia portretowanej[3]. W prawej ręce trzyma białą chustkę, podczas gdy lewe ramię opiera na lirze, modnym instrumencie epoki[6]. Krzyż lauburu widoczny na lirze jest symbolem rodziny Santa Cruz[3]. Atrybuty muzyczne były często wykorzystywane w portretach kobiecych – Goya namalował siostrę Joaquiny, księżną Abrantes z partyturą[11].
Przedstawiona w ten sposób młoda kobieta przypomina grecką muzę. Trudno wskazać na konkretną z nich, lira jest atrybutem Terpsychory, muzy tańca, poezji i śpiewu chóralnego. Również Erato, muzę poezji miłosnej przedstawiano z lirą lub kitarą. Możliwe, że Goya chciał przedstawić markizę jako muzę uniwersalną, nawiązując do jej licznych talentów i zainteresowań[6]. Możliwe również, że sama portretowana chciała zostać uwieczniona jako bogini[10]. Zmysłowo spogląda na widza, wyrażając spokój, czułość, elegancję i inteligencję[3]. Nie wiadomo jednak dlaczego markiza wybrała tak odważny strój – biała suknia, przesadnie jak na normy epoki, przylega do ciała. Strój i poza przywołują frywolny portret Goi z tego samego okresu pt. Maja ubrana. Goya może także prowadzić dialog z obrazem swojego mistrza Velázqueza pt. Wenus z lustrem[4].
W lewym dolnym rogu znajduje się inskrypcja „D.a Joaquina Giron Marquesa de Santa Cruz / Por Goya 1805” (Doña Joaquina Giron markiza Santa Cruz / Goya 1805)[3].
Proweniencja
edytujObraz należał do kolekcji książąt Santa Cruz i ich spadkobierców. W latach 1941–1983 należał do kolekcji Félixa Fernándeza Valdésa. W 1983 został zakupiony od jego spadkobierców i nielegalnie wywieziony z Hiszpanii. W 1985 nowy właściciel, lord Winborne, próbował sprzedać go na aukcji. W 1986 zapadła decyzja sądu na rzecz państwa Hiszpanii, a aukcja została przerwana. W 1986 obraz został odkupiony przez państwo i włączony do zbiorów Muzeum Prado[6][3].
Przypisy
edytuj- ↑ Xavier Bray: Goya: Los Retratos. Turner Libros, 2015, s. 186–187. ISBN 978-84-1635-484-9.
- ↑ Goya. María Jesús Díaz (red.). Madrid: Susaeta Ediciones, 2010, s. 167. ISBN 978-84-9928-021-9.
- ↑ a b c d e f g Joaquina Téllez-Girón y Alfonso Pimentel, marquesa de Santa Cruz. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2019-03-27]. (hiszp.).
- ↑ a b c Marquesa de Santa Cruz. Artehistoria. [dostęp 2020-03-27]. (hiszp.).
- ↑ a b op.cit. Xavier Bray: Goya: Los Retratos. s. 239.
- ↑ a b c d e f g h i La marquesa de Santa Cruz. Museo del Prado. [dostęp 2020-03-27]. (hiszp.).
- ↑ a b Manuela Mena: Retrato de la Marquesa de Santa Cruz. W: Praca zbiorowa: Realidad e imagen. Goya 1746–1828. Zaragoza: Electa, 1996, s. 152–153. ISBN 84-8156-130-4.
- ↑ Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. Warszawa: WAB, 2006, s. 120–122. ISBN 83-7414-248-0. OCLC 569990350.
- ↑ op.cit. Xavier Bray: Goya: Los Retratos. s. 66–67.
- ↑ a b Natacha Seseña: Goya y las mujeres. Madrid: Taurus Santillana, 2004. ISBN 84-306-0507-X.
- ↑ Manuela Girón y Pimentel, duquesa de Abrantes. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2020-03-27]. (hiszp.).