Przylepka żałobna

Przylepka żałobna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	przylepka
Gatunek	przylepka żałobna
	Nazwa systematyczna
	Melanelia stygia (Nyl.) Divakar, A. Crespo, Wedin & Essl.; Mycotaxon 7(1): 47 (1978)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przylepka żałobna, tarczownica żałobna (Melanelia stygia (Nyl.) Divakar, A. Crespo, Wedin & Essl.) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)^[1]. Ze względu na symbiozę z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Montanelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1753 r. Karol Linneusz jako Lichen stygius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1978 r. Theodore Lee Esslinger^[1].

Synonimy nazwy naukowej^[3]:

Cetraria stygia (L.) Schaer. 1833
Cornicularia stygia (L.) Nyl. 1854
Imbricaria stygia (L.) DC. 1805
Imbricaria stygia (L.) DC. 1805 f. stygia
Lichen stygius L. 1753)
Lobaria stygia (L.) Hoffm. 1796
Parmelia stygia (L.) Ach. 1803
Parmelia stygia (L.) Ach. 1803) f. stygia
Parmelia stygia var. septentrionalis Lynge 1938
Parmelia stygia (L.) Ach. 1803 var. stygia
Squamaria stygia (L.) Hoffm. 1794

Nazwy polskie według W. Fałtynowicza^[2].

Charakterystyka

Plecha

Listkowata, tworząca kolistą lub nieregularną, dość grubą plechę o średnicę do 10 cm^[4]. Największa plecha rosnąca w Norwegii na przedpolu lodowca miała średnicę 12 cm, i liczyła sobie około 240 lat^[5]. Górna powierzchnia plechy jest ciemna, ma barwę czarną, brązowoczarną, oliwkowobrązową, szaroczarną lub szarobrązową, jest gładka, miejscami pomarszczona i brodawkowata. Jest głęboko wcinana, składa się z odcinków o długości 1–2 cm i szerokości 1–1,5(2) mm. Odcinki te są kilkukrotnie i nieregularnie podzielone, ich brzegi stykają się, lub zachodzą na siebie. Są spłaszczone lub wypukłe, czasami niemal wałeczkowate i zazwyczaj mają podwinięte końce. Dolna powierzchnia plechy jest matowa, na środku czarna, na obwodzie brunatna. Występują na niej nieliczne, czarne chwytniki^[4]^[6].

Rozmnażanie

Dość często na górnej powierzchni występują owocniki w postaci lekanorowych apotecjów o średnicy 2–8 mm. Mają karbowany lub brodawkowaty brzeżek i czarnobrunatne lub czarne tarczki. Powstają w nich jednokomórkowe, bezbarwne zarodniki o elipsoidalnym kształcie i rozmiarach 7,5–9.5 × 5–6 μm. W jednym worku powstaje po 8 zarodników. Dość licznie występują pyknidy. Mają duży i wystający otworek^[4].

Występowanie i siedlisko

Przylepka żałobna występuje wyłącznie na półkuli północnej, ale jest tutaj szeroko rozprzestrzeniona, występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach. W Europie na północy sięga po północne wybrzeża Grenlandii i archipelag Svalbard na Morzu Arktycznym. W Polsce po II wojnie światowej w dokumentacji mykologicznej podawane są stanowiska tego gatunku wyłącznie w Karpatach i Sudetach^[2]. W wyższych partiach gór jest jeszcze dość często spotykana^[4]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[7].

W Polsce rośnie na skałach krzemianowych^[4], w Ameryce Północnej także na pniach, gałęziach i gałązkach drzew^[6].

Gatunki podobne

Na skałach rośnie kilka podobnych gatunków porostów liściastych, jednak morfologicznie można je dość łatwo odróżnić:

przylepka oddzielona (Melanelia disjuncta) posiada na plesze soralia^[6],
przylepka strzępiasta (Melanelia panniformis) ma plechę grubą, zbudowana ze skupiska łatek

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2015-07-31]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-07-31]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ Geir Hestmark1, Olav Skogesal and Øystein Skullerud. Growth in the alpine saxicolous lichensAllantoparmelia alpicola and Melanelia stygia. Nova Hedvigia, maj 2004
↑ ^a ^b ^c Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-07-31].
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2015-07-31]. (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2015-07-31]. (ang.).

[wojciak-4] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[5] Geir Hestmark1, Olav Skogesal and Øystein Skullerud. Growth in the alpine saxicolous lichensAllantoparmelia alpicola and Melanelia stygia. Nova Hedvigia, maj 2004

[herbaria-6] Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-07-31].

[rozp2014-7] Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]