Puzur-Aszur I – jeden z najwcześniejszych władców miasta-państwa Aszur, noszący tytuł „zarządcy (miasta) Aszur” (énsi a-šùrki)[1][2][3], uważany za założyciela nowej, rodzimej dynastii, której członkowie rządzili miastem-państwem Aszur przez następne sto lat[4]. Panował najprawdopodobniej na początku XX wieku p.n.e.[4]

Akadyjskie imię tego władcy, brzmiące Puzur-Aššur[5], znaczy „Ochroną jest bóg Aszur[6]. Nie są znane wprawdzie żadne inskrypcje tego władcy, ale w inskrypcjach jego następców Szalim-ahuma, Ilu-szumy i Eriszuma I, gdzie jest on wspominany, jego imię zapisywane było w ten sam sposób: pù-zur8-(d)a-šùr[1][2][3].

Sulili, Kikkia, Akia, Puzur-Aszur, Szalim-ahum, Ilu-szuma - razem sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”[5][7]

ustęp Asyryjskiej listy królów wyliczający asyryjskich królów od 27 do 32

Asyryjska lista królów

edytuj

Puzur-Aszur I wzmiankowany jest w Asyryjskiej liście królów, która wymienia go jako 30 władcę Asyrii[5][7]. Występuje on tam jako czwarty z tzw. „sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”[5][7]. Jako jego poprzednik wymieniany jest Akia, a jako jego następca Szalim-ahum[5][7].

Dynastia

edytuj

Puzur-Aszur I był najprawdopodobniej założycielem nowej dynastii władców rządzących miastem-państwem Aszur[4]. Założenie takie wynika stąd, iż zarówno jego syn Szalim-ahum, jak i jego wnuk Ilu-szuma i prawnuk Eriszum I w swych własnych inskrypcjach wymieniają właśnie Puzur-Aszura I jako pierwszego znanego członka dynastii[1][2][3]. Zgodnie z Asyryjską listą królów poprzednikiem Puzur-Aszura I na tronie asyryjskim miał być Akia, ale nie wiadomo czy należeli oni do tej samej dynastii[7].

władcy z dynastii Puzur-Aszura I pokrewieństwo lata panowania
według Veenhofa[7]
lata panowania
według Barjamovica, Hertela i Larsena[8]
uwagi
Puzur-Aszur I - początek XX w. p.n.e. początek XX w. p.n.e. najprawdopodobniej założyciel dynastii
Szalim-ahum syn Puzur-Aszura I początek XX w. p.n.e. początek XX w. p.n.e. we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Puzur-Aszura”[1]
Ilu-szuma syn Szalim-ahuma ?-1974 p.n.e. ?-1971 p.n.e. we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Szalim-ahuma”[2]
Eriszum I syn Ilu-szumy 1974-1935 p.n.e. 1972-1933 p.n.e. we własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy”[9]
Ikunum syn Eriszuma I 1934-1921 p.n.e. 1932-1918 p.n.e. we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Eriszuma”[10]
Sargon I syn Ikunuma 1920-1881 p.n.e. 1917-1878 p.n.e. we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Ikunuma”[11]
Puzur-Aszur II syn Sargona I 1880-1873 p.n.e. 1877-1870 p.n.e. nazywany „synem Sargona” w Asyryjskiej liście królów[5]
Naram-Sin syn Puzur-Aszura II 1872-1829/1819 p.n.e. 1869-? p.n.e. nazywany „synem Puzur-Aszura” w Asyryjskiej liście królów[5]
Eriszum II syn Naram-Sina 1828/1818-1809 p.n.e. ?-1809 p.n.e. nazywany „synem Naram-Sina” w Asyryjskiej liście królów[5]

Panowanie

edytuj

Panowanie Puzur-Aszura I i pozostałych pięciu władców wspomnianych w ustępie Asyryjskiej listy królów umieszczane jest w pięćdziesięcioletnim okresie pomiędzy ok. 2025 a ok. 1974 r. p.n.e.[4] Ok. 2025 r. p.n.e., w kilka lat po objęciu tronu przez Ibbi-Suena, imperium III dynastii z Ur zaczęło się rozpadać i utraciło kontrolę nad swoimi obszarami peryferyjnymi, w tym nad miastem Aszur, tak więc Puzur-Aszur I, jako niezależny władca miasta-państwa Aszur, panować mógł dopiero po tej dacie[12]. Z drugiej strony panować on musiał przed ok. 1974 r. p.n.e., gdyż dopiero wówczas, wraz z wstąpieniem na tron Eriszuma I, wprowadzono w Aszur instytucję corocznie wybieranego urzędnika limmu (eponima), podczas gdy Asyryjska lista królów zalicza Puzur-Aszura I do grupy wcześniejszych władców, za których rządów urzędnicy limmu nie byli jeszcze znani[7].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d inskrypcja Szalim-ahuma (A.0.31); A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 14.
  2. a b c d inskrypcja Ilu-szumy (A.0.32.2); A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 17.
  3. a b c inskrypcja Eriszuma I (A.0.33.14); A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 37.
  4. a b c d K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 31.
  5. a b c d e f g h A.K. Grayson, Königslisten..., s. 104-105.
  6. hasło puzru, The Assyrian Dictionary, tom 12 (P), The Oriental Institute, Chicago 2005, s. 558.
  7. a b c d e f g K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 29.
  8. Old Assyrian limmu lists. cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2018-08-29]. (ang.).
  9. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 19-40.
  10. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 41.
  11. A.K. Grayson, Assyrian Rulers ..., s. 46.
  12. K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian ..., s. 20.

Bibliografia

edytuj
  • A.K. Grayson, Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom 1 serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods, University of Toronto Press, 1987.
  • A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.
  • K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.