Rezerwat przyrody Veľká skala
Rezerwat przyrody Veľká skala (słow. Národná prírodná rezervácia Veľká skala) – rezerwat przyrody w grupie górskiej Ptacznika w zachodniej Słowacji. Powierzchnia 59,2 ha.
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia |
1984 |
| Powierzchnia |
59,2 ha |
Położenie na mapie kraju trenczyńskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 48,633611°N 18,574444°E/48,633611 18,574444 | |
Położenie edytuj
Rezerwat znajduje się w zachodniej części pasma Wysokiego Ptacznika. Obejmuje bardzo strome, w wielu miejscach skaliste, wschodnie stoki trzeciorzędnego szczytu Veľká skala (820 m n.p.m.), wznoszącego się w ramieniu odchodzącym w kierunku północnym od szczytu Buchlov (1040 m n.p.m.). Stoki te opadają ku wąskiej, głębokiej Bystričianskiej dolinie. Położony jest w granicach katastralnych wsi Bystričany w powiecie Prievidza w kraju trenczyńskim.
Rezerwat leży w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Ponitrie.
Historia edytuj
Rezerwat został powołany rozporządzeniem Ministerstwa Kultury Słowackiej Republiki Socjalistycznej nr 47/1984-32 z dnia 30 kwietnia 1984 r. (z terminem obowiązywania od 1 maja 1984 r.). W rezerwacie obowiązuje 5. (najwyższy) stopień ochrony.
Charakterystyka edytuj
Rezerwat obejmuje fragment stromego zbocza Bystričianskiej doliny od jej dna (ok. 500-560 m n.p.m.) aż po szczyt Veľkej skaly (820 m n.p.m.), zbudowany ze skał andezytowych. W rzeźbie, charakterystycznej dla gór pochodzenia wulkanicznego, reprezentowane są skalne ściany, turnie w formie wież o płaskich wierzchołkach, strome jary, gołoborza, piargi i stożki nasypowe. Prawdopodobnie takie ukształtowanie terenu, niekorzystne dla gospodarki leśnej, pozwoliło zachować ten fragment gór Ptacznik w pierwotnym stanie. W najniższych położeniach na wietrzejącym andezytowym podłożu rosną lasy dębowo-grabowe z dębem bezszypułkowym, grabem i wiązem górskim, przechodzące w wyższych położeniach w pierwotne buczyny. Na stosunkowo niewielkiej przestrzeni można tu znaleźć zarówno bukowe lasy rumowiskowe z udziałem lipy drobnolistnej i brzozy brodawkowatej jak i żyzne buczyny.
Z punktu widzenia fitogeografii szczególnie cenne są reliktowe stanowiska sosny pospolitej na wysokich półkach skalnych i samotnych turniach. Jest to prawdopodobnie jedno z najbardziej na południe wysuniętych naturalnych stanowisk sosny na Słowacji, jak i jedno z niewielu takich naturalnych stanowisk na obszarze pasa słowackich gór o pochodzeniu wulkanicznym.
W lasach w granicach rezerwatu znajdziemy drzewa na wszystkich etapach rozwoju, od siewek po osobniki u kresu fizycznego rozwoju. Rośnie tu m.in. buk o obwodzie 430 cm w pierśnicy, lipa o obwodzie 425 cm oraz wiąz górski (brzost) o obwodzie 440 cm. Znajdziemy tu liczne gatunki grzybów a także bezkręgowców, których występowanie związane jest z pierwotnymi lasami obfitującymi w rozkładające się drewno.
Turystyka edytuj
Teren rezerwatu nie jest dopuszczony do zwiedzania turystycznego. Jego dolnym skrajem, drogą biegnącą dnem Bystričianskiej doliny, wiodą niebieskie 
znaki szlaku turystycznego ze wsi Bystričany przez Jaseňovą Skałę na Ptacznik.
Bibliografia edytuj
- Barański MirosławJ.: Ptacznik – najwyższy w Ptaczniku, w: „Gazeta Górska” R. XXV, nr 2 (98), wiosna 2017, s. 34-37;
- Jasík Marián, Polák Pavol: Pralesy CHKO Ponitrie, w: „Krásy Slovenska” R. 90, nr 5-6/2013, s. 22-25;
- Králik Ivan, Školna Peter, Štrba Ján i in.: Kremnické vrchy. Vtáčnik. Turistický sprievodca ČSSR, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1989;
- Vtáčnik. Horná Nitra. Turistická mapa 1:50 000, 4 wydanie, VKÚ Harmanec 2010, ISBN 978-80-8042-516-6;
- Informacja o rezerwacie na stronie Enviroportalu [1].