Haiti (wyspa)

wyspa na Morzu Karaibskim
(Przekierowano z San Domingo)

Haiti (fr. Hispaniola, Haïti, hiszp. La Española, hait. Ispayola) – wyspa na Morzu Karaibskim, druga co do wielkości (po Kubie) wyspa Wielkich Antyli (76 192 km²)[1]. Terytorium wyspy zajmują dwa państwa – Haiti na zachodzie i Dominikana na wschodzie[1]. Jest to najludniejsza wyspa Karaibów i całej Ameryki Północnej, w 2011 roku zamieszkana przez 20 180 000 osób[2].

Haiti
Ilustracja
Zdjęcie satelitarne wyspy
Kontynent

Ameryka Północna

Państwo

 Haiti
 Dominikana

Akwen

Morze Karaibskie

Archipelag

Wielkie Antyle

Powierzchnia

76 192 km²

Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość


20 180 000
264,8 os./km²

Położenie na mapie Morza Karaibskiego
Mapa konturowa Morza Karaibskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Haiti”
Ziemia19°00′N 70°40′W/19,000000 -70,666667
Mapa wyspy

Najwyższy szczyt – Pico Duarte 3098 m n.p.m., długość linii brzegowej – 3059 km.

Toponimia

edytuj

Do XIX wieku w języku polskim używano nazwy Hispaniola. Hispaniola to zlatynizowana wersja hiszpańskiej nazwy La Española, czyli „(Wyspa) Hiszpańska”[3], nadanej w 1492 podczas pierwszej wyprawy Kolumba. Później używano także nazw Santo Domingo i San Domingo. W wielu językach nadal używa się nazwy Hispaniola.

Historia

edytuj
 
Podział polityczny wyspy

Wyspa odkryta w 1492 przez Kolumba, proklamowana została kolonią hiszpańską. Koloniści bezpośrednio lub pośrednio spowodowali wyginięcie rdzennej ludności – Indian z plemienia Tainów, a do prac na zakładanych plantacjach sprowadzili czarnoskórych niewolników z Afryki, w wyniku czego czarnoskórzy szybko stali się dominującą liczebnie grupą ludności. Do 1667 cała wyspa znajdowała się pod panowaniem hiszpańskim. W wyniku stopniowego podboju przez korsarzy francuskich w 1697 zachodnia część wyspy, jako Santo Domingo, znalazła się we władaniu Królestwa Francji. W 1791 pod wpływem rewolucji francuskiej wybuchły bunty niewolników. Po zniesieniu niewolnictwa powstańcy we francuskiej części wyspy proklamowali w 1801 niezależną republikę Haiti, a w 1803 pobili interwencyjne wojska Napoleona I Bonaparte złożone m.in. z oddziałów Legionów Polskich (ok. 6 tysięcy żołnierzy)[4]. Następnie powstańcy zaatakowali i zajęli hiszpańską część wyspy, która w konsekwencji w okresie 1821–1843/1844 znajdowała się pod haitańską okupacją i dopiero po powstaniu w 1844 roku proklamowała niepodległość (obecnie Dominikana).

Polityka

edytuj

Na wyspie położone są dwa państwa:

Państwo Liczba ludności Powierzchnia Gęstość zaludnienia Stolica
  (2008) (km²) (/km²)  
  Haiti 8 925 000 27 750 321,6 Port-au-Prince
  Dominikana 9 904 200 48 730 203,2 Santo Domingo
Razem: 18 829 200 76 480 246,2


Przypisy

edytuj
  1. a b Hispaniola, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-01-20] (ang.).
  2. Haïti. Encyclopédie Larousse. [dostęp 2021-01-20]. (fr.).
  3. Hispaniola. Online Etymology Dictionary. [dostęp 2021-01-20]. (ang.).
  4. Ludwik Bazylow: Historia powszechna 1789-1918. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981, s. 117.

Bibliografia

edytuj
  • Andrzej Krupa, Edyta Banaszkiewicz-Zygmunt, Witold Sienkiewicz, Elżbieta Weremowicz: Podręczna encyklopedia PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13706-1.