Sieciarz jaskiniowy
Sieciarz jaskiniowy (Meta menardi) – gatunek pająka z rodziny kwadratnikowatych i podrodziny czaikowatych.
| Meta menardi[1] | |||
| (Latreille, 1804) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sieciarz jaskiniowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten po raz pierwszy opisany został w 1778 roku przez Fridricha H.W. Martiniego i Johanna A.E. Goeze jako Aranea novem-maculata. Niezależnego opisu, pod nazwą Aranea menardii, dokonał w 1804 roku Pierre André Latreille i to tę nazwę uznano za obowiązującą. W 1806 Latreille przeniósł go do rodzaju Epeira[2]. Carl Ludwig Koch przeniósł go w 1836 roku do rodzaju Meta, jednak pod błędnym oznaczeniem Meta fusca (obecnie synonim Metellina merianae)[3]. Kombinacji Meta menardi użył jako pierwszy Tamerlan Thorell w 1856 roku[4].
Budowa edytuj
Meta menardi osiąga względnie duże rozmiary. Samce osiągają od 9,9 do 12,6 mm, zaś długość karapaksu u 6 zmierzonych okazów wynosiła od 5,2 do 6,01 mm, a szerokość od 4,13 do 4,5 mm. Samice osiągają od 10,5[5] do 17 mm długości ciała[6], zaś długość karapaksu u 11 zmierzonych wynosiła od 4,81 do 6,35 mm, a szerokość od 3,59 do 4,78 mm. Ubarwienie karapaksu jest błyszcząco rudobrązowe z ciemnobrązowym obrzeżeniem, czarniawą okolicą oczu i różnej długości przepaską środkową. Na powierzchni karapaksu obecne są wyraźne jamki[5]. Szczękoczułki są rudobrązowe[5][6], zaopatrzone w po 4 duże zęby na krawędziach przednich i po 4 małe zęby na krawędziach tylnych. Warga dolna jest szersza niż długa[5]. Kolor sternum jest rudobrązowy[6] lub ciemnobrązowy[5]. Rudobrązowe odnóża są czarniawo obrączkowane lub nakrapiane i mają liczne czarne kolce[5][6]. Ich golenie i nadstopia wyposażone są w zarówno spodnie, jak i grzbietowe rzędy trichobotrii. Na udach trichobotrii brak[5]. Długość odnóży jest większa u samca niż u samicy[7]. Opistosoma (odwłok) samca jest wąsko-owalna[5], samicy zaś grubsza[7], tak wysoka jak długa. Wierzch opistosomy samca jest rudobrązowy z parą czarniawych łatek na przedzie i ciemnym pasem poprzecznym na tyle, boki ciemne i prążkowane, a spód jasnorudy z żółtawobiałymi wieczkami płuc. U samicy wierzch opistosomy ma szarawobrązową, żółtawobiało obrzeżoną przepaskę środkową z sześcioma białawymi kropkami, a boki opistosomy są siatkowane i biało nakrapiane[5]. Tło opistosomy może być też jaśniejsze, żółtawe[6].
Samiec ma nogogłaszczki z kilkoma długimi kolcami na cymbium oraz buławkowatym[5], dystalnie tak szerokim jak nasadowo paracymbium[6], zaopatrzonym krótką i szeroką odnogę. Osadzony na tegulum konduktor[5] jest zagięty pod prawie prostym kątem[6] i sięga za wierzchołek cymbium. Embolus również przekracza szczyt cymbium, a apofizę emboliczną zdobią dwa duże wyrostki[5]. Płytka płciowa samicy ma półksiężycowato zakrzywioną krawędź przednią[6] z owłosioną nabrzmiałością oraz położone z tyłu otwory kopulacyjne. Zbiorniki nasienne odznaczają się przepołowionymi odnogami[5].
Występowanie i ekologia edytuj
Pająk znany z większej części Europy (z wyjątkiem krańców wschodnich) oraz z Turcji i Iranu[6][2]. W Polsce jest jedynym przedstawicielem rodzaju[8]. Spotykany jest m.in. w Ojcowskim Parku Narodowym[9].
Sieciarz jaskiniowy preferuje ciemne lokalizacje o stałej, średniej wilgotności i temperaturze powyżej 7 °C[9] (troglofil). Żyje w przyotworowych strefach jaskiń lub głęboko w jaskiniach, w studzienkach kanalizacyjnych, piwnicach, sztolniach, kopalniach[10], starych studniach[5], długich tunelach[7], szczelinach skalnych, na kamiennych murach i w wąwozach. Przemarza już w temperaturze −4 °C[5].
Biologia edytuj
Konstruuje sieci o szerokości od 25 do 30 cm, klinowatym kształcie, ekscentrycznie położonym otwartym pępku, od 8 do 18 promieniach i pozbawione nici sygnałowej. W pozycji spoczynkowej ciało pająka znajduje się na pępku, a odnóża leżą na strefie wzmacniającej sieci[5]. Żywi się różnymi bezkręgowcami. Największy udział w jego diecie, w badaniu przeprowadzonym przez Smithersa (2005), miały organizmy glebowe: wije i ślimaki, na które sieciarz jaskiniowy polował, gdy przemieszczały się po ścianach sztolni. W mniejszej liczbie ofiarami sieciarzy padały owady (zwłaszcza chruściki i biegaczowate) oraz pająki[11].
Osobniki dorosłe są aktywne przez cały rok, ale rozród następuje zwykle wczesnym latem. Na jesieni[5] samice budują duże, białe kokony w kształcie łzy, zawieszone na nici w pobliżu sieci[10]. W jednym kokonie znajdować się może od 400 do 500 żółto ubarwionych jaj[5].
Sieciarz jaskiniowy jest jednym z kilku gatunków pająków żyjących w Polsce, których jad może powodować ból i opuchliznę, ale nie stanowi zagrożenia dla zdrowego, dorosłego człowieka[12]. Ukąszenie sieciarza jaskiniowego jest porównywalne z użądleniem przez osę[9].
Przypisy edytuj
- ↑ Meta menardi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Meta. [w:] World Spider Catalogue [on-line]. World Spider Catalog Association, 2018. [dostęp 2018-10-07].
- ↑ C.L. Koch: Arachniden. W: Deutschlands Insecten. G.A.W. Herrich-Schäffer (red.). Heft, 1836, s. 134–141.
- ↑ T. Thorell. Recensio critica aranearum suecicarum quas descripserunt Clerckius, Linnaeus, de Geerus. „Nova Acta Regiae Societatis Scientiarum Upsaliensis”. (3) 2 (1), s. 61–176, 1856.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r S. Almquist. Swedish Araneae, part 1 – families Atypidae to Hahniidae. „Insect Systematics & Evolution, Supplement”. 63, s. 111–116, 2006.
- ↑ a b c d e f g h i Wolfgang Nentwig, Theo Blick, Daniel Gloor, Ambros Hänggi, Christian Kropf: Meta menardi (Latreille, 1804). [w:] Araneae. Spiders of Europe. Version 10.2018 [on-line]. Universität Bern. [dostęp 2018-10-05].
- ↑ a b c M.J. Roberts: Spiders of Britain & Northern Europe. London: HarperCollins, 1995, s. 306–310, seria: Collins Field Guide.
- ↑ Check-list of spiders (Araneae) of Poland. [dostęp 2013-08-23].
- ↑ a b c Christoph Hörweg, tłum. Marek Żabka: Sieciarz jaskiniowy – Meta menardi (Latreille, 1804) Europejskim Pająkiem Roku 2012. European Society of Arachnology, 2015-11-02. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-08)].
- ↑ a b Fernando Álvarez-Padilla, Gustavo Hormiga. Morphological and phylogenetic atlas of the orb-weaving spider family Tetragnathidae (Araneae: Araneoidea). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 162 (4), s. 713–879, 2011. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2011.00692.x. (ang.).
- ↑ Peter Smithers. The diet of the cave spider Meta menardi (Latreille 1804) (Araneae, Tetragnathidae). „Journal of Arachnology”. 33 (2), s. 243–246, 2005. DOI: 10.1636/CT-05-2.1. (ang.).
- ↑ Pająki, Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Bochni [dostęp 2021-04-04] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-04] (pol.).