Skróty farmaceutyczne

lista w projekcie Wikimedia

Skróty farmaceutyczne – zapisane na recepcie w skróconej formie polecenia i informacje lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii lub felczera dla farmaceuty dotyczące sposobu jej realizacji. Z reguły formułuje się je w języku łacińskim. Mogą odnosić się do leków gotowych lub recepturowych. Ich pisownia, oparta na tradycji, odbiega czasami od powszechnie przyjętych zasad. Pojawiają się w niej na przykład kropki na końcu skrótów powstałych przez ściągnięcie. Niektóre zaczynają się wielką literą, inne małą.

Odrębną grupę tworzą skróty stosowane w nazwach leków gotowych.

Skróty farmaceutyczne występują w różnych częściach recepty.

Skrót stosowany w Praepositio

edytuj
Rp. (z łac. recipe – weź) – polecenie wywodzące się z czasów, gdy wszystkie leki były sporządzane ręcznie w aptece według przepisu sporządzenia.

Skróty stosowane w Praescriptio

edytuj
  • dla nazw środków leczniczych i ich ilości:
    • lag. (z łac. lagena – opakowania) – oznacza liczbę opakowań leku gotowego
  • dla odmierzanych substratów recepturowych:
    • gtt. lub gutt. (z łac. guttae – kropli)
    • q.s. (z łac. quantum satis – ile wystarczy) – oznacza, że ilość potrzebnego składnika farmaceuta ustala według zaleceń farmakopei lub własnego doświadczenia
    • a.a. lub aa (z łac. ana partes aequales – w równych częściach) – oznacza polecenie odważenia lub odmierzenia dwóch lub więcej występujących przed poleceniem składników w równych ilościach
    • d.t.d. (z łac. dentur tales doses – daj takich dawek)
    • div. in part. aeq. (z łac. divide in partes aequales – podziel w równych częściach) – oznacza, że po wymieszaniu wszystkich substratów należy uzyskaną masę podzielić na wskazaną ilość jednostek dawkowania (czopków, globulek, proszków)
  • disp. (z łac. dispensa – rozdziel)
  • filtr. (z łac. filtra – przesącz)

Skróty stosowane w Subscriptio

edytuj

Stanowią informacje dla farmaceuty dotyczące składu, postaci i ilości leku.

W przypadku leku sporządzanego w aptece ta część recepty rozpoczyna się zwrotem:

M.f. (z łac. misce [ut] fiat – zmieszaj, aby było [powstało]; dosł. zmieszaj i uczyń)

po którym następuje nazwa pożądanej formy recepturowej, na przykład:

  • M.f.ung. (z łac. misce [ut] fiat unguentum – zmieszaj, aby powstała maść)
  • M.f.mixt. (z łac. misce [ut] fiat mixtura – zmieszaj, aby powstała mieszanina [mikstura])

Skróty stosowane w Signatura

edytuj

Dotyczą informacji dla pacjenta o sposobie podania leku, jego dawkowaniu i czasie kuracji.

Rozpoczyna je polecenie dla farmaceuty:

DS, DS. lub D.S. (z łac. da signa – wydaj; oznacz; dosł. podaj [przedstaw] znaki [oznaczenie]) – określające, jaką informację ma umieścić na opakowaniu leku

Alfabetyczne zestawienie najczęściej spotykanych skrótów farmaceutycznych[1]

edytuj
Skrót Termin Znaczenie Uwagi
aa, aa. ana po (tyle jednostek)
ad us. ext. ad usum externum do użytku zewnętrznego
ad us. int. ad usum internum do użytku wewnętrznego
Add. adde dodaj
Aq.dest. Aqua destillata woda destylowana
c. cum z
caps.amyl. capsulae amylaceae kapsułki skrobiowe, opłatki
Coch. ampl. cochleare amplum łyżka duża stołowa
Col. Colatura cedzonka
cp., cmp., comp. compositus, -a, -um złożony, -a, -e
conc. concisus pocięty
conct. concentratus stężony
consp. consperge posyp np. pigułki talkiem
consp.Lyc. consperge Lycopodio posyp zarodnikami widłaka goździstego żółty, drobnoziarnisty proszek
cont. contusus potłuczony
cort. cortex kora
d. da, detur, dentur daj, niech będzie dodany, niech będą dodane
d.t.d. dentur tales doses niech będą dane takie dawki (w ilości)
dct., dec. decoctum odwar
dep.,depur. depuratus, -a, -um oczyszczony, -a, -e
dil. dilutus, -a, -um rozcieńczony, -a, -e
disp. dispensa rozdziel
div. in part. aeq. divide in partes aequales podziel na równe części np. przy sporządzaniu globulek metodą ręczną
dos. dosis, doses dawka, dawki
DS da signa; detur, signetur daj oznaczenie; niech będzie wydany i oznaczony
excip. excipiens środek rozcieńczający
f. fiat niech powstanie (zrób)
filtr. filtra przesącz
f.l.a. fiat lege artis niech będzie (wykonane) zgodnie z zasadami sztuki
fl., flor. flos, flores kwiat, kwiaty
fol. folium, folia liść, liście
fruct., fr. fructus owoc
glac. glacialis lodowaty termin dotyczący stężonego kwasu octowego
glob. vag. globuli vaginales gałki (globulki) dopochwowe
gtt., gutt. gutta, guttae kropla, krople
hb. herba ziele
inf. infusum napar
inj. injectio zastrzyk
in oll.alb. in olla alba do białego słoika
in vitr.nigr. in vitro nigro do ciemnej butelki wykonanej ze szkła oranżowego, chroniącego przed wpływem słońca
lag. lagena opakowanie
lag. orig. lagena originalis opakowanie oryginalne (fabryczne)
lat. latitudo, latitudinis szerokość, szerokości przy sporządzaniu plastrów leczniczych (emplastra)
Lin. Linimentum mazidło
liq. liquor roztwór
long. longitudo, longitudine długość, długości
lot. lotio płyn do obmywania
mac. macera, maceratio namocz, maceruj, wytrawiaj; maceracja, wytrawienie
M.D.S., mds. misce, da signaturam; misce, da signa zmieszaj, oznacz
m.f. misce fiat zmieszaj, aby powstało; zrób
M. pil. Massa pillularum masa pigułkowa
Mixt. Mixtura mieszanka płynna; mieszanina; mikstura
Mixt. agit. mixtura agitanda mieszanka, którą należy wstrząsnąć (przed użyciem)
moll. mollis miękki
Muc. Mucilago kleik
No, Nr Numero; Numerus w ilości; liczba
Nuc. Nuces orzechy np. Nuces Colae – orzechy Cola
obd., obduc. obduce powlecz, pokryj
Obl. Oblatae opłatki
Ol. Oleum olej
p. pars część
pd. ponderis o ciężarze
Pil. Pillula, Pillulae pigułka, pigułki
pt., praecip. praecipitatus, -a, -um strącony (wytrącony), -a, -e
Pulv. Pulvis proszek
q.s. quantum satis, quantum sufficit ile potrzeba, ile wystarczy
Rad. Radix korzeń
rasp. raspatus strugany; w postaci strużek np. Oleum Cacao raspatum – wiórki masła kakaowego
rec. recens, recenter świeży, świeżo
Rhiz. Rhizoma kłącze
S. Signa oznacz
Sat. Saturatio saturacja; wysycenie
Scat. Scatula pudełko
s.f.coct. sub finem coctionis pod koniec gotowania
ster. sterilisa wysterylizuj
s.sign.ven. sub signo veneni ze znakiem trucizny

Przypisy

edytuj
  1. S. Bukowiecki: Receptura. Zarys technologii lekarstw. Warszawa: 1968, s. 79–83.

Bibliografia

edytuj
  • S. Bukowiecki: Receptura. Zarys technologii lekarstw. Warszawa: 1968.
  • B. Koskowski: Receptura, czyli prawidła przepisywania i przyrządzania leków. Warszawa: 1946.