Spółgłoska szczelinowa międzyzębowa dźwięczna
rodzaj dźwięku spółgłoskowego
Spółgłoska szczelinowa międzyzębowa dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [ð].
| Numer IPA | 131 | |||
|---|---|---|---|---|
| ð | ||||
| Jednostka znakowa |
ð | |||
| Unikod |
U+00f0 | |||
| UTF-8 (hex) |
c3 b0 | |||
| Inne systemy | ||||
| X-SAMPA | D | |||
| Kirshenbaum | D | |||
| IPA Braille↗ | ⠻ | |||
| Przykład | ||||
| informacje • pomoc | ||||
| ||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | ||||
Artykulacja
edytujW czasie artykulacji podstawowego wariantu [ð]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- jest to spółgłoska zębowa - język kontaktuje się z górnymi siekaczami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłoski szczelinowej szum.
- wiązadła głosowe drgają periodycznie, spółgłoska ta jest dźwięczna
Terminologia
edytujSpółgłoska szczelinowa międzyzębowa to inaczej spółgłoska frykatywna interdentalna lub frykatyw interdentalny.
Przykłady
edytuj- w języku albańskim: verdhë [vɛɾðə] "żółty"
- w języku angielskim: father [ˈfɑ:ðəɹ] "ojciec"
- w języku fidżyjskim: ciwa [ðiwa] "dziewięć"
- w języku nowogreckim: δεν πειράζει [ðem biˈrazi] "bez znaczenia"
- język arabski kontrastuje [ð] (zapisywane literą ﺫ dhāl) i faryngalizowane [ðˁ] (zapisywane literą ﻅ ẓā)
- ذکر [ðikr] "przypomnienie, zikr"
- غليظ [ɣæˈli:ðˁ] "dziki"
Spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa dźwięczna
edytujW niektórych językach występuje spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa dźwięczna, nie posiadająca odrębnego symbolu IPA, zapisywana [ð̠], [ð͇] lub [ɹ̝], kiedy niezbędne jest rozróżnienie.
Artykulacja
edytujW czasie artykulacji podstawowego wariantu [ð̠]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- jest to spółgłoska dziąsłowa – język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłosek szczelinowych szum. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje górna powierzchnia czy czubek języka, mówimy o spółgłosce apikalnej lub laminalnej.
- wiązadła głosowe drgają periodycznie, spółgłoska ta jest dźwięczna
Przykłady
edytuj- w języku islandzkim: þakið [θ̠akið̠] "dach"[1][2]. W tym języku zwykle jest to spółgłoska apikalna[1][2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Magnus Pétursson. Étude de la réalisation des consonnes islandaises þ, ð, s, dans la prononciation d'un sujet islandais à partir de la radiocinématographie. „Phonetica”. 33, s. 203-216, 1971. DOI: 10.1159/000259344. (fr.).
- ↑ a b Peter Ladefoged, Ian Maddieson: The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell, 1996, s. 144-145. ISBN 0-631-19814-8. (ang.).