X-SAMPA
X-SAMPA (ang. Extended Speech Assessment Methods Phonetic Alphabet) – alfabet fonetyczny stworzony w 1995 roku przez londyńskiego profesora Johna C. Wellsa . W przeciwieństwie do IPA jest on całkowicie kompatybilny z ASCII, co ułatwia pisanie na typowej klawiaturze komputera osobistego.
Prekursorem X-SAMPA była SAMPA , w której symbole miały różne znaczenie w zależności od języka.
Symbole
edytujMałe litery
edytujWielkie litery
edytujInne symbole
edytujX-SAMPA | IPA | Opis | Przykłady |
---|---|---|---|
. |
granica sylaby | ||
" |
akcent | ||
% |
akcent poboczny | ||
' (lub _j ) |
palatalizacja | ||
: |
samogłoska długa | ||
:\ |
samogłoska półdługa | w języku estońskim kontrastuje zarówno z krótką jak i długą | |
- |
separator | ||
@ |
szwa | angielskie arena [@"r\i:n@ ]
| |
@\ |
samogłoska półprzymknięta centralna niezaokrąglona | paicĩ kɘ̄ɾɘ̄ [k@\_M4@\_M ]
| |
{ |
samogłoska prawie otwarta przednia niezaokrąglona | angielskie trap [tr\{p ]
| |
} |
samogłoska przymknięta centralna zaokrąglona | szwedzkie sju [x\}: ]; angielskie (Estuary English i australijskie) boot [b}:t ]
| |
1 |
samogłoska przymknięta centralna niezaokrąglona | polskie ryba [”r1ba ]
| |
2 |
samogłoska półprzymknięta przednia zaokrąglona | francuskie deux [d2 ]
| |
3 |
samogłoska półotwarta centralna niezaokrąglona | angielskie (brytyjskie) nurse [n3:s ]
| |
3\ |
samogłoska półotwarta centralna zaokrąglona | irlandzkie tomhail [t3\:l_j ]
| |
4 |
spółgłoska uderzeniowa dziąsłowa | hiszpańskie pero ["pe4o ], angielskie (amerykańskie) better ["bE4@` ]
| |
5 |
spółgłoska półotwarta boczna zębowa welaryzowana | polskie (sceniczne) łapa ["5apa ]
| |
6 |
samogłoska prawie otwarta centralna | niemieckie besser ["bEs6 ], angielskie (australijskie) mud [m6d ]
| |
7 |
samogłoska półprzymknięta tylna niezaokrąglona | estońskie kõik [k7ik ]
| |
8 |
samogłoska półprzymknięta centralna zaokrąglona | szwedzkie buss [b8s ]
| |
9 |
samogłoska półotwarta przednia zaokrąglona | francuskie neuf [n9f ], duńskie drømme [dR9m@ ]
| |
& |
samogłoska otwarta przednia zaokrąglona | ||
? |
zwarcie krtaniowe | angielskie (cockney) bottle ["bQ?l ]
| |
?\ |
spółgłoska szczelinowa gardłowa dźwięczna | arabskie ع (`ayn) [?\Ajn ]
| |
* |
łącznik | ||
/ |
nieokreślona samogłoska | ||
<\ |
spółgłoska szczelinowa nagłośniowa dźwięczna | ||
<...> |
| notacja niesegmentalna | |
>\ |
spółgłoska zwarta nagłośniowa | ||
^ |
upstep | ||
! |
downstep | ||
!\ |
mlask zadziąsłowy | ||
| |
poboczna grupa intonacyjna | ||
|\ |
mlask zębowy | ||
|| |
główna grupa intonacyjna | ||
|\|\ |
mlask boczny dziąsłowy | ||
=\ |
mlask podniebienny | ||
-\ |
znak łączący |
Znaki diakrytyczne
edytujX-SAMPA | IPA | Opis |
---|---|---|
_" |
centralizacja | |
_+ |
przesunięcie języka do przodu | |
_- |
przesunięcie języka do tyłu | |
_/ |
ton wznoszący | |
_0 |
bezdźwięczność | |
_< |
spółgłoska iniektywna | |
= (lub _= ) |
spółgłoska zgłoskotwórcza | |
_> |
spółgłoska ejektywna | |
_?\ |
faryngalizacja | |
_\ |
ton opadający | |
_^ |
samogłoska niezgłoskotwórcza | |
_} |
spółgłoska zwarta bez plozji | |
` |
retrofleksja, na przykład t` = ʈ ; po samogłosce – rotacyzacja
| |
~ (lub _~ ) |
nazalizacja | |
_A |
uniesiona nasada języka | |
_a |
spółgłoska apikalna | |
_B |
szczególnie niski ton | |
_B_L |
ton niski wznoszący | |
_c |
mniejsze zaokrąglenie warg | |
_d |
spółgłoska zębowa | |
_e |
welaryzacja lub faryngalizacja | |
<F> |
opadająca intonacja w zdaniu | |
_F |
ton opadający | |
_G |
welaryzacja | |
_H |
ton wysoki | |
_H_T |
ton wysoki wznoszący | |
_h |
przydech | |
_j (lub ' ) |
palatalizacja | |
_k |
creaky voice | |
_L |
ton niski | |
_l |
plozja boczna | |
_M |
ton średni | |
_m |
spółgłoska laminalna | |
_N |
spółgłoska językowo-wargowa | |
_n |
plozja nosowa | |
_O |
większe zaokrąglenie warg | |
_o |
obniżenie języka | |
_q |
cofnięta nasada języka | |
<R> |
wznosząca intonacja w zdaniu | |
_R |
ton wznoszący | |
_R_F |
ton opadająco-wznoszący | |
_r |
uniesienie języka | |
_T |
szczególnie wysoki ton | |
_t |
dysząca dźwięczność | |
_v |
dźwięczność | |
_w |
labializacja | |
_X |
szczególnie krótka samogłoska | |
_x |
zbliżenie do szwy |