Spółgłoska półotwarta boczna dziąsłowa welaryzowana

rodzaj dźwięku spółgłoskowego

Spółgłoska półotwarta boczna dziąsłowa welaryzowana – rodzaj dźwięku spółgłoskowego, występującego w niektórych językach naturalnych. W Polsce podobna spółgłoska półotwarta boczna zębowa welaryzowana jest potocznie nazywana ł aktorskim, scenicznym, szlacheckim lub kresowym.

Spółgłoska półotwarta boczna dziąsłowa welaryzowana
Numer IPA 209
ɫ
Jednostka znakowa

ɫ

Unikod

U+026b

UTF-8 (hex)

c9 ab

Inne systemy
X-SAMPA 5
Kirshenbaum l<vzd>
IPA Braille ⠖⠇
Przykład
informacjepomoc
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Symbolem IPA wariantu dziąsłowego tej spółgłoski jest [ɫ] (można też użyć znaku [], czyli [l] welaryzowane). Jest też powszechnie używany dla spółgłoski zębowej, ale kiedy niezbędne jest rozróżnienie, używa się [ɫ̪].

Artykulacja

edytuj

W czasie artykulacji głoski [ɫ̪]:

Artykulacji tej spółgłoski można nauczyć się w następujący sposób. Ułożyć przednią krawędź języka za przednimi górnymi zębami a resztę języka wnieść jak do wymowy samogłoski [u], przy takim ułożeniu starać się wymówić głoskę [l]. Alternatywnie wymawiając zębowe [l] równocześnie starać się wymówić samogłoskę [u] bez odrywania języka od zębów i zaokrąglania ust. Jeszcze inny sposób dojścia do właściwej artykulacji – przy wymowie [l] przyłóż czubek języka do zębów, a pozostałą część języka trzymaj jak najniżej.

Przykłady

edytuj
  • Spółgłoska półotwarta boczna zębowa welaryzowana występowała w języku staropolskim. Współcześnie w wyniku wałczenia <ł> wymawia się najczęściej jako [w]. Proces ten zachodzi nierównomiernie. W dialektach kresowych (pod wpływem języków wschodniosłowiańskich), jak również w pewnych innych regionach, takich jak wschodnie Kujawy i Sandomierszczyzna, zachowała się dawna wymowa. Wymowa tradycyjna była także forsowana do połowy XX wieku w środowiskach, w których posługiwanie się językiem było częścią zawodu. Dzisiaj, poza aktorami starszego pokolenia, głoski tej używają Polacy mieszkający na wschodzie Polski (np. w Białymstoku[1]) oraz terenach Litwy i Białorusi. Do dziś w niektórych szkołach aktorskich uczy się tradycyjnej wymowy ł[1].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Dorota Sokołowska: Słynne gładkie ł - reportaż Doroty Sokołowskiej. Polskie Radio Białystok, 2011-03-22. [dostęp 2014-05-10]. (pol.).
  2. pronunciation - L in the middle of a word: dark l or light l? [online], English Language & Usage Stack Exchange [dostęp 2021-04-11].
  3. Light and Dark L [online], notendur.hi.is [dostęp 2021-04-11].
  4. Unlocking the Mystery of Pronouncing the English Dark L Sound [online], speakmoreclearly.com [dostęp 2021-04-11] (ang.).