Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna

rodzaj dźwięku spółgłoskowego

Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [v].

Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna
Numer IPA 129
v
Jednostka znakowa

v

Unikod

U+0076

UTF-8 (hex)

76

Inne systemy
X-SAMPA v
Kirshenbaum v
IPA Braille
Przykład
informacjepomoc
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Artykulacja

edytuj

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [v]:

  • modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, tak więc artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji;
  • tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną;
  • prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem – lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka;
  • dolna warga kontaktuje się z górnymi siekaczami (jest to spółgłoska zębowa), tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny szum;
  • wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna[1].

Warianty

edytuj

Nie zawsze spółgłoska ta jest wymawiana wg powyższego schematu – czasami może dojść do drobnych zmian, np. może zajść:

  • wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce (spalatalizowanej: [vʲ]
  • wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy w takim przypadku o spółgłosce welaryzowanej: [vˠ]
  • zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o spółgłosce labializowanej: [vʷ][1].

Występowanie

edytuj

Przykłady w wybranych językach:

Język Słowo IPA Znaczenie Uwagi
angielski[2] valve [væɫv] 'zastawka'
arabski Dialekt syryjski[3] كاڥي [vaˈhab] 'złoto'
Dialekt algierski[3] ذهب [kavi] 'podróżować'
duński[4] véd [ve̝ːˀð̠˕ˠ] 'wiedzieć' Zazwyczaj transkrybowane do IPA jako ʋ.
kataloński[5] viu [ˈviw] 'żyć'
francuski[6] valve [valv] 'zastawka' Zobacz też: Wymowa i transkrypcja języka francuskiego.
gruziński[7] იწრო [ˈviʦʼɾo] 'wąski' Zobacz też: Wiktionary: Aneks:Język gruziński - Alfabet i wymowa
ormiański Dialekt wschodni[8] վեց [vɛʦʰ] 'sześć'
polski[9][1] waga [vaga] - Zobacz też: Fonetyka języka polskiego.
portugalski[10] vila [ˈvilɐ] 'miasteczko'
rumuński[11] val [väl] 'fala'
rosyjski[12] волосы [ˈvʷɫ̪əɨ̞] 'włosy'
hiszpański[13] afgano [ävˈɣ̞än] 'afgański' W języku hiszpańskim ta głoska nie ma własnego zapisu literowego, jest jedynie allofonem głoski [f] i jest zapisywana jako litera f[14].
włoski[15] avare [aˈvare] 'skąpe'

Przypisy

edytuj
  1. a b c Magdalena Derwojedowa: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.
  2. Beata Assaf (red.): Kieszonkowy słownik polsko-angielski angielsko-polski. Larousse/SEJER, 2004, s. 8. ISBN 83-89181-14-2.
  3. a b Robin Thelwall. Illustrations of the IPA: Arabic. „Journal of the International Phonetic Association”. 20 (2), s. 37–41, 1990. DOI: 10.1017/S0025100300004266. (ang.). 
  4. Hans Basbøll, The Phonology of Danish, 2005 (ang.).
  5. Joan F. Carbonell, Joaquim Llisterri. Catalan. „Journal of the International Phonetic Association”. 22 (1–2), s. 53–56, 1992. DOI: 10.1017/S0025100300004618. (ang.). 
  6. Cecile Fougeron, Caroline L Smith. Illustrations of the IPA:French. „Journal of the International Phonetic Association”. 23 (2), s. 73–76, 1993. DOI: 10.1017/S0025100300004874. (ang.). 
  7. Ryan K. Shosted, Vakhtang Chikovani. Standard Georgian. „Journal of the International Phonetic Association”. 36 (2), s. 255–264, 2006. DOI: 10.1017/S0025100306002659. (ang.). 
  8. Jasmine Dum-Tragut, Armenian: Modern Eastern Armenian, John Benjamins Publishing Company, 2009 (ang.).
  9. Wiktor Jassem. Polish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (1), s. 103–107, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001191. (ang.). 
  10. Madalena Cruz-Ferreira. European Portuguese. „Journal of the International Phonetic Association”. 25 (2), s. 90–94, 1995. DOI: 10.1017/S0025100300005223. (ang.). 
  11. dexonline.ro (rum.) [dostęp: 22.08.2018]
  12. Jaye Padgett. Contrast and Post-Velar Fronting in Russian. „Natural Language & Linguistic Theory”. 21 (1), s. 39–87, 2003. DOI: 10.1023/A:1021879906505. (ang.). 
  13. Consonantes del lingua espanol (hiszp.) Data dostępu: 15 września 2018
  14. alfabet i wymowa hiszpańska Data dostępu: 15 września 2018
  15. Derek Rogers, Luciana d'Arcangeli. Italian. „Journal of the International Phonetic Association”. 34 (1), s. 117–121, 2004. DOI: 10.1017/S0025100304001628. (ang.). 

Terminologia

edytuj

Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa to inaczej spółgłoska frykatywna labio-dentalna.