Bogomili: Różnice pomiędzy wersjami

'''Bogomili''', '''bogomiłowie''' lub '''bogomilcy''' – wyznawcy [[synkretyzm|synkretycznej]] [[sekta|sekty]] [[chrześcijaństwo|chrześcijańskiej]], łączącej [[zaratusztrianizm|zaratustriański]] dualizm z chrześcijaństwem. Nazwa ''bogomił'' oznacza w języku bułgarskim ''miły Bogu.'' Jedną z prawd wiary bogomiłów było to, że [[Bóg]] ma dwóch synów – młodszego [[Jezus Chrystus|Jezusa]] i starszego [[Szatan|Satanaela]].

 

 

== Historia ==

[[Religia]] ta powstała w efekcie buntu przeciw wpływom [[cesarstwo Bizantyńskie|bizantyjskim]] w [[Bułgaria|Bułgarii]] w [[X wiek|X]] wieku i przeciwstawiała się ówczesnemu religijno-społecznemu systemowi (duchowieństwo, oddawanie czci świętym, ale też władza państwowa i przywileje dla możnych). Wyznawcy odrzucali krzyż [[Jezus Chrystus|Chrystusa]], jako symbol męki. Uznawali, iż świat jest dziełem Szatana – odrzucali Stary Testament, odrzucali kult Najświętszej Marii Panny, odpusty, liturgię. Spowiedź przebiegała w grupach. Ze względu na owe radykalne poglądy stali się przedmiotem prześladowań nie tylko Kościoła, lecz także państwa. Bogomilizm stanowił pomost dla herezji, gnozy między Wschodem, a Zachodem. Dalszy rozwój herezji doprowadził do powstania albigensów (czyli [[Katarzy|katarów]]).

W 975 cesarz [[Jan I Tzimiskes]] przesiedlił wspólnotę armeńskich [[paulicjanie|paulicjanów]] – heretyków, którzy na pograniczu bizantyjsko-armeńskim założyli nawet swoje krótkotrwałe państewko, do bułgarskiej [[Tracja|Tracji]]. W tym samym czasie (za panowania cara [[Piotr I (car Bułgarii)|Piotra I]], ok. 972 r.) kościół prawosławny zwrócił uwagę na grupę zwolenników bułgarskiego popa – Bogomiła, którego odstępstwa przypominały błędy paulicjanów. Obie sekty prawdopodobnie miały podobne korzenie – niechrześcijańskie [[manicheizm|manichejskie]] z silnymi elementami [[gnostycyzm]]u. Obie grupy połączyły się tworząc wiarę zwaną – od imienia założyciela – bogomilizmem.

Głównymi źródłami wiedzy o religii bogomiłów pozostają traktat [[Kosmas z Pragi|Kosmasa]] (ok. 972 r.) oraz dzieło Eutymiusza Zigabenusa „Panoplia dogmatyczna”. Dzieło mnicha Eutymiusza opisywało szereg herezji chrześcijańskich a część poświęcona bogomiłom oparta była między innymi na słowach samego Bazylego. Ten przywódca bogomiłów przedstawił zasady bogomilskiej wiary cesarzowi Aleksemu, który rozkazał wszystko to spisywać ukrytemu sekretarzowi.

 

 

Bogomilizm oparty był na dualizmie manichejskim z niewielkimi modyfikacjami. Dualizm ten polegał na wyodrębnieniu dwóch przeciwstawnych sobie sił: duszy (dobrej) i materii (złej). Skrajny w przypadku odłamu dragowickiego. W ruchu bułgarskim wkrótce zbliżył się jednak do monarchianizmu (czyli wierze w istnienie jednego Boga objawiającego się tylko pod różnymi postaciami Trójcy Świętej). Bogomili odrzucali [[Stary Testament]] (jako opisujący dzieje stwórcy świata materialnego, którym był według bogomiłów Szatan), [lecz bez Psalmów i Ksiąg Proroków], a cuda jakich miał dokonać Chrystus uznawali za alegorie. Negowali instytucję Kościoła (tworzyli konkurencyjne struktury), sakramenty (dopuszczali jedynie chrzest z ducha przez położenie Ewangelii św. Jana na głowę), okazywanie czci ikonom i szczególnie znienawidzonym krzyżom. Odrzucali również wiarę w zmartwychwstanie ciał, kult świętych, rytuały katolickie oraz liturgię (oprócz "Ojcze nasz" odmawianego 120 razy dziennie). W konsekwencji uznania, że świat materialny jest dziełem Satanaela (złego Boga) bogomiłowie odrzucali także takie przejawy materializmu jak spożywanie mięsa i picie wina. Odradzali zawieranie małżeństwa i nakazywali życie w ścisłej ascezie. Uznawali wzajemną spowiedź. Szkolili elitę „wybranych”. Dzielili się na trzy grupy: „doskonałych”, „słuchaczy” oraz „wierzących”. Do każdej z nich stosowały się odrębne przepisy, różniące się stopniem surowości. Tak więc „doskonali” zobowiązani byli do ścisłej ascezy, dbałości o gminę oraz nauczania. Kierowali oni sektą, stanowiąc zarazem starszyznę i apostołów swojej gminy.

 

== Odłamy ==

 

Bogomilizm był religią scalającą ludność macedońską. Szybko przerodził się w odrębny ruch religijny z istotnym zabarwieniem narodowo-społecznym. Do głosu doszły bowiem konflikty z bizantyjskim zwierzchnictwem (Bułgaria utraciła niezależność około 972 roku) oraz między warstwami społecznymi (religia bogomiłów odegrała ważna rolę jednoczącą chłopów w czasie powstania przeciw Grekom w XII wieku). Co charakterystyczne dla ruchów gnostyckich, była atrakcyjna zarówno dla klasy feudalnej, jak i w późniejszym okresie dla wykształconej arystokracji. To i element scalający zagwarantowało jej silną pozycję w społeczeństwie.

 

== Schyłek i upadek ==

W trzynastowiecznej Bułgarii bogomilizm znajdował się niekiedy pod ochroną domu panującego – do tego stopnia, że w tym XIII wieku Kościół bułgarski zdawał się wręcz stapiać w jedno z bogomilskim. Skutkiem rozprzestrzeniania się bogomiłów na tereny Macedonii i Tesalii ich doktryna w XIV stuleciu dotarła nawet na świętą górę prawosławia [[Athos]]. Sporadyczne sukcesy trafiały im się aż po XV wiek, kiedy to, jak daje się wykazać, należało do tego wyznania jeszcze kilka wsi macedońskich. Ślady wiary bogomilskiej można stwierdzić jeszcze w XVI wieku na Rusi.