19 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
19 (Dolnosaksońska) Dywizja Pancerna (niem. 19. Panzer-Division) – niemiecka dywizja pancerna z okresu II wojny światowej.
| |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1 listopada 1940 |
| Rozformowanie |
po 22 marca 1945 |
| Nazwa wyróżniająca |
Dolnosakskońska |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Ostatni |
Hans-Joachim Deckert |
| Działania zbrojne | |
| II wojna światowa atak Niemiec na ZSRR bitwa na łuku kurskim bitwa pod Studziankami powstanie warszawskie | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych |
lądowe |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
| Skład |
trzy–cztery pułki |
Historia edytuj
Sformowana rozkazem z dnia 1 listopada 1940 roku po przeformowaniu 19 Dywizji Piechoty. Początkowo stacjonowała na terenie Niemiec, wchodząc w skład 11 Armii.
W czerwcu 1941 roku w ramach przygotowań do ataku na ZSRR włączona została w skład 3 Grupy Pancernej Grupy Armii Środek. Atak na Związek Radziecki rozpoczęła z rejonu Suwałk 22 czerwca 1941 roku o godz. 9.00[1]. Brała udział w walkach na środkowym odcinku frontu wschodniego do grudnia 1942 roku.
W styczniu 1943 roku przesunięta na południowy odcinek frontu wschodniego, początkowo wchodziła w skład Grupy Armii Don, a później Grupy Armii Południe. W lipcu 1943 roku w składzie 4 Armii Pancernej brała udział w bitwie na łuku kurskim, walcząc w rejonie Biełgorodu, gdzie poniosła ciężkie straty. W obawie dostania się do niewoli radzieckiej, dowódca 19 DP Gustaw Schmidt 7 sierpnia 1943 pod Borisowką popełnił samobójstwo[2]. Następnie 19 DP walczyła na terenie Ukrainy pod Kijowem, Żytomierzem i Kamieńcem Podolskim. Po ciężkich walkach wydostała się z okrążenia i 7 kwietnia 1944 roku pod Lwowem połączyła się z armią niemiecką. Utraciła jednak znaczne ilości sprzętu ciężkiego[3]. W lipcu 1944 roku wycofana została z linii frontu i skierowana do Holandii, lecz już w sierpniu 1944 roku ponownie skierowana została do walki z Armią Czerwoną, walcząc w składzie XXXX Korpusu Pancernego[4].
W sierpniu 1944 roku weszła w skład 9 Armii i brała udział w walkach w rejonie Warszawy. Brała udział w walkach o przyczółek warecko-magnuszewski i w bitwie pod Studziankami, niektóre jej pododdziały wzięły udział w tłumieniu powstania warszawskiego. Za „wybitne zasługi” położone w walce z polskimi powstańcami dowódca dywizji Hans Källner otrzymał Dębowe Liście z Mieczami do Żelaznego Krzyża[5].
W listopadzie 1944 roku wycofana do odwodu OKH w rej. Klwaty – Dabrówka – Janiszów, z miejscem postoju sztabu w Radomiu, gdzie znajdowała się do rozpoczęcia ofensywy styczniowej w 1945 roku[6].
W lutym 1945 roku została skierowana na Śląsk, gdzie brała udział w walkach w składzie 17 Armii, w rejonie Nysy i Otmuchowa. Następnie wycofała się na Morawy, gdzie po przekroczeniu amerykańsko-radzieckiej linii demarkacyjnej skapitulowała w maju 1945 roku. Jeńcy zostali przekazani przez Amerykanów Armii Czerwonej. Ocalali zostali zwolnieni z niewoli przez władze radzieckie w latach 1954–1955[7].
Oficerowie dowództwa dywizji edytuj
- Dowódcy dywizji[8]
- gen. wojsk panc. Otto von Knobelsdorff (1940–1942)
- gen. por. Gustav Schmidt (1942–7.08.1943†)
- gen. por. Hans Källner (1943–1944)
- gen. por. Walter Denkert (1944)
- gen. por. Hans Källner (1944–1945)
- gen. mjr Hans-Joachim Deckert (1945)
Skład edytuj
- 1941
- 27 pułk pancerny (Panzer-Regiment 27)
- 19 Brygada Strzelców (Schützen-Brigade 19)
- 73 pułk strzelców (Schützen-Regiment 73)
- 74 pułk strzelców (Schützen-Regiment 74)
- 19 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 19)
- 19 pułk artylerii (Artillerie-Regiment 19)
- 19 batalion rozpoznawczy (Aufklärungs-Abteilung 19)
- 19 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 19)
- 19 batalion pionierów (Pionier-Bataillon 19)
- 19 batalion łączności (Nachrichten-Abteilung 19)
- 1943
- 27 pułk pancerny (Panzer-Regiment 27)
- 73 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 73)
- 74 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 74)
- 27 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 27)
- 19 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 19)
- 272 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 272)
- 19 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 19)
- 19 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 19)
- 19 pancerny batalion łączności (Panzer-Nachrichten-Abteilung 19)
Latem 1943 dywizja posiadała 81 czołgów.
Przypisy edytuj
- ↑ Hinze 2009 ↓, s. 15.
- ↑ Forczyk 2020 ↓, s. 314.
- ↑ Hinze 2009 ↓, s. 8.
- ↑ Podsiadło 2014 ↓, s. 342.
- ↑ Wojciech Borzobohaty, Jodła. Okręg radomsko-kielecki ZWZ-AK 1939-1945. Warszawa 1988, s. 463.
- ↑ Wojciech Borzobohaty, Jodła. Okręg radomsko-kielecki ZWZ-AK 1939-1945. Warszawa 1988, s. 462.
- ↑ Hinze 2009 ↓, s. 187.
- ↑ Rosado i Bishop 2012 ↓, s. 149.
Bibliografia edytuj
- Marcin Bryja: Panzerwaffe. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996. ISBN 83-86209-67-4.
- Chris Bishop: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11391-6.
- Robert Forczyk: Wojna pancerna na froncie wschodnim 1943-1945. Czerwony walec. Łódź: 2020. ISBN 978-83-7731-255-1.
- Dariusz Jędrzejewski, Zbigniew Lalak: Niemiecka broń pancerna 1939-1945. Warszawa: Wyd. Lampart, 1998. ISBN 83-867-7636-6.
- Rafał Podsiadło: Niemieckie fortyfikacje Stellung a2 i ich przełamanie w styczniu 1945 r. Na linii Raby, Szreniawy i Pilicy. Warszawa: 2014. ISBN 978-83-7339-136-9.
- Jorge Rosado, Chris Bishop: Dywizje pancerne Wehrmachtu 1939–1945. Poznań: Wydawnictwo Vesper, 2012. ISBN 978-83-7731-130-1.
- Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-06556-7.
- Rolf Hinze: 19 Dywizja Pancerna Wehrmachtu 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11604-7.