Order Witolda Wielkiego
Order Witolda Wielkiego (lit. Vytauto Didžiojo ordinas) – najwyższe z litewskich odznaczeń państwowych ustanowione w 1930 na pamiątkę 500. rocznicy śmierci wielkiego księcia Witolda. Przyznawany jest obywatelom litewskim i obcokrajowcom za wybitne zasługi cywilne i wojskowe dla Państwa Litewskiego.
 Awers insygniów I Klasy Orderu | |
 Rewers | |
 Baretka Złotego Łańcucha | |
 Baretka Krzyża Wielkiego | |
 Baretka Krzyża Wielkiego Komandorskiego | |
 Baretka Krzyża Komandorskiego | |
 Baretka Krzyża Oficerskiego | |
 Baretka Krzyża Kawalerskiego | |
| Ustanowiono | |
|---|---|
| Kruszec | |
| Powyżej |
brak |
| Poniżej | |
Historia edytuj
Order Witolda Wielkiego został ustanowiony w 1930 i był przyznawany do 1940. Autorami projektu orderu według Astikasa[1] byli artyści Mstislavas Dobužinskis lub Petras Tarabilda, według Kancelarii Prezydenta Litwy inny artysta litewski, Jonas Burba[2]. W latach przedwojennych order był produkowany przez znaną szwajcarską firmę medalierską braci Huguenin[1]. Po aneksji Litwy przez ZSRR w 1940 order został zniesiony. Przywrócono go po odzyskaniu niepodległości przez Litwę w 1991 jako najwyższe odznaczenie państwowe.
Obecnie odznaczenie jest wykonywane w Mennicy Państwowej w Wilnie, a wstążka orderu jest produkowana przez znaną duńską firmę medalierską Mørch & Søn w Kopenhadze[2].
Order dzieli się na pięć klas i dodatkowo Order ze Złotym Łańcuchem:
- I klasa – Krzyż Wielki (lit. Didysis kryžius);
- II klasa – Krzyż Wielki Komandorski (lit. Komandoro didysis kryžius);
- III klasa – Krzyż Komandorski (lit. Komandoro kryžius);
- IV klasa – Krzyż Oficerski (lit. Karininko kryžius);
- V klasa – Krzyż Kawalerski (ew. Rycerski) (lit. Riterio kryžius).
Wraz z orderem ustanowiono także (powiązany z nim) Medal Orderu Witolda Wielkiego.
W 2008 Poczta Litwy wydała znaczek pocztowy z wizerunkiem tego odznaczenia[3].
Wygląd edytuj
Odznaką orderu jest emaliowany na biało złoty krzyż (wykonywany ze złota próby 0,925)[4] zwieńczony złotą koroną. Pośrodku krzyża znajduje się herb Litwy Pogoń na tle z czerwonej emalii, pod koroną wielkoksiążęcą, i otoczony złotym ornamentem. Na rewersie identyczny ornament pod koroną wielkoksiążęcą, ale w miejsce Pogoni stylizowana litera "V" (Witold, lit. Vytautas), a po obu stronach monogramu daty: 1430 i 1930. W wersji wprowadzonej w latach 90. XX w. zmieniono daty na: 1392 i 1430 (lata panowania wlk. ks. Witolda). Kawalerom orderu I i II klasy przysługuje również gwiazda orderowa w kształcie srebrnej dziewięcioramiennej gwiazdy z okrągłym szafirowym medalionem pośrodku w złotej ramie pod koroną. Pośrodku szafirowego pola medalionu znajduje się wizerunek Krzyża Orderu Witolda Wielkiego. Wstążka biała z pomarańczowymi paskami wzdłuż obu boków. Order z łańcuchem orderowym przysługuje każdorazowemu prezydentowi Litwy. Pierwszym prezydentem, który go założył był Antanas Smetona, za prezydentury którego odznaczenie to zostało ustanowione.
Odznaczeni edytuj
W okresie międzywojennym Order Witolda Wielkiego otrzymało:[5]
- Order ze Złotym Łańcuchem – prawdopodobnie 5 osób (z Litwinów tylko prezydent Antanas Smetona)
- I klasa – 20 osób (w tym 18 cudzoziemców)
- II klasa – 71 osób
- III klasa – 212 osoby
- IV klasa – 228 osoby
- V klasa – 400 osób.
W latach 90. XX w. Order Witolda Wielkiego I klasy został przyznany 21 obcokrajowcom, głównie głowom koronowanym i prezydentom. Pierwszymi cudzoziemcami odznaczonymi tym orderem była szwedzka para królewska, król Karol XVI Gustaw i królowa Sylwia (1995)[2].
Z Polaków otrzymali go prezydenci Aleksander Kwaśniewski (1996 i 2005) i Lech Kaczyński (2009). W 2019 został nim odznaczony prezydent Andrzej Duda[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Algimantas Astikas: Lietuvos ordinai, medaliai ir ženkleliai 1918–1940, Wilno 1993, str. 60
- ↑ a b c Order of Vytautas the Great
- ↑ Michel Europa-Katalog. Nordeuropa (Litauen), Schwaneberger Verlag GMBH, Unterschleissheim 2009, ISBN 978-3-87858-884-9
- ↑ Algimantas Astikas: Lietuvos ordinai, medaliai ir ženkleliai 1918–1940, Wilno 1993, str. 62
- ↑ Algimantas Astikas: Lietuvos ordinai, medaliai ir ženkleliai 1918–1940, Wilno 1993, str. 58 i 60
- ↑ State visit to Poland: consolidation of achieved results. (ang.) lrp.lt [dostęp 2019-02-23]
Bibliografia edytuj
- Algimantas Astikas: Lietuvos ordinai, medaliai ir ženkleliai 1918-1940, Wilno 1993, ISBN 5-417-00373-5
- Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, Waszyngton 1965
Linki zewnętrzne edytuj
- Order Witolda Wielkiego na stronie Kancelarii Prezydenta Litwy
- Mørch & Søn. mwmorch.dk. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-02-16)].