Stadion w Olimpii
Stadion w Olimpii – starożytny stadion z ok. 775–350 p.n.e. w Olimpii, położony na wschód od Altisu – sanktuarium Zeusa, miejsce rozgrywania wielu konkurencji sportowych podczas starożytnych igrzysk olimpijskich od roku 776 p.n.e. do roku 393 n.e. i Herajów – igrzysk dla kobiet.
 Stadion w Olimpii, 2004 rok | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Data budowy |
ok. 775–350 p.n.e. |
| Pojemność stadionu |
ok. 45 000 |
| Wymiary boiska |
212,54 m × 30–34 m |
Położenie na mapie Grecji  | |
 37°38′21″N 21°37′59″E/37,639167 21,633056
| |
Historia edytuj
Zachowany do dziś stadion – usytuowany na wschód od Altisu – to trzeci stadion w Olimpii[1].
Pierwszy stadion z okresu archaicznego, z poł. VI w. p.n.e. (stadion I) zlokalizowany był na terenie Altisu, na południe od wzgórza Kronos w granicach Altisu, przed skarbcami; po drugiej stronie jego zachodniego boku znajdował się ołtarz Zeusa[1][2].
Drugi stadion wzniesiono pod koniec VI w. p.n.e. (stadion II) na wschód od pierwszego[a] – zbocze wzgórza zapewniało miejsce dla publiczności po stronie północnej a po stronie południowej usypano widownię[1].
Ostateczną formę stadion otrzymał w V w. p.n.e. (stadion III)[b] – z uwagi na ogromną popularność igrzysk został przesunięty 82 m na wschód i 7 m na północ – poza teren Altisu i otoczony łagodnymi stokami dla publiczności[1]. W poł. IV w. p.n.e. stadion został odgrodzony od Altisu nowo-wybudowaną stoe Echo[1].
W okresie rzymskim stadion został poddany renowacji (stadion IV–V)[1]. Pod koniec III w. p.n.e. wzniesiono zadaszone wejście dla sportowców a po stronie zachodniej dodano monumentalny portyk – kryptoportyk[1].
Opis edytuj
Stadion mieścił ok. 45 tys. widzów, lecz nie miał nigdy wydzielonych miejsc – widzowie siedzieli na trawiastych wzniesieniach usypanych wokół stadionu[1]. Całkowite wymiary stadionu to 212,54 m długości i 30–34 m szerokości[c], przy czym dwa kamienne znaczniki wyznaczały bieżnię – dystans stadionu równego 192,27 m (600 stóp olimpijskich, przy czym 1 stopa równała się 0,3204 m), zaznaczając linię startu i mety[1]. Każdy stadion w Grecji był równy 600 stopom, ale długość stopy była różna w różnych regionach Grecji[3][4]: bieżnia na stadionie w Delfach, gdzie rozgrywano igrzyska pytyjskie, miała 192,27 m długości a w Epidauros – 181,3 m[3]. Na stronie południowej stadionu w Olimpii znajdowało się podium dla sędziów, a naprzeciwko, po stronie północnej, stał ołtarz Demeter[1].
Przy wejściu na stadion znajduje się rząd szesnastu piedestałów, na których stały brązowe posągi Zeusa ufundowane z kar nakładanych na zawodników za oszukiwanie podczas igrzysk – Zanes[5]. Żaden z posagów nie zachował się do naszych czasów[5]. Według greckiego geografa Pauzaniasza, pierwszy posąg został ustawiony w 388 p.n.e. po 98. igrzyskach, kiedy na jednego z zawodników – Eupolosa z Tesalii – została nałożona kara za przekupienie trzech swoich przeciwników w zawodach bokserskich[5]. Posągi wykonane były przez najlepszych ówczesnych artystów, m.in. przez Kleona z Sykionu[5]. Każdy posąg miał na piedestale tabliczkę z nazwiskiem winnego sportowca, co miało odwodzić innych zawodników od oszustw podczas igrzysk[5].
Igrzyska edytuj
Na stadionie rozgrywano wiele konkurencji sportowych podczas starożytnych igrzysk olimpijskich od roku 776 p.n.e. do roku 393 n.e. oraz Herajów – igrzysk dla kobiet[1]. Na stadionie przeprowadzano zawody lekkoatletyczne: biegi stadion, diaulos, dolichos, hoplitodromos i pięciobój antyczny; pale – zapasy; walki na pieści oraz pankration.
W latach 776–724 p.n.e. jedyną konkurencją igrzysk olimpijskich był stadion – bieg krótki rozgrywany na dystansie jednego stadionu[6]. Pierwsze biegi stadionu w Olimpii odbywały się do ołtarza Zeusa a zwycięzca zapalał stos ofiarny[7]. Pierwszym zwycięzcą w 776 p.n.e. był kucharz Koroibos z Elidy[8][9].
W 2004 roku podczas igrzysk olimpijskich w Atenach rozegrano tu zawody pchnięcia kulą[10].
-
Zanes -
Kryptoportyk -
Wejście na stadion – od strony stadionu -
Podium dla sędziów -
Ołtarz Demeter -
Kamienny znacznik linii startu/mety
.jpg)
Uwagi edytuj
- ↑ Starsze źródła podają, że stadion II wzniesiono w V w. p.n.e. na tym samym miejscu co stadion I lub trochę na wschód od niego. Zob. Yalouris (1976).
- ↑ Starsze źródła podają, że stadion III wzniesiono w poł. IV w. p.n.e. Zob. Yalouris (1976).
- ↑ Starsze źródła podają, że stadion miał 215, 54 m długości i 28,5 m szerokości. Zob. Yalouris (1976).
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k Olympia Vickatou: Ancient stadium of Olympia. [w:] Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02]. (ang.).
- ↑ N. Yalouris: Stillwell, Richard. MacDonald, William L. McAlister, Marian Holland: The Princeton encyclopedia of classical sites. Princeton: Princeton University Press, 1976. [dostęp 2016-08-06].
- ↑ a b Waldo E. Sweet: Sport and Recreation in Ancient Greece: A Sourcebook with Translations. Oxford University Press, 1987, s. 27. ISBN 978-0-19-536483-5. [dostęp 2016-08-08].
- ↑ Stephen G. Miller: Ancient Greek Athletics. Yale University Press, 2006, s. 33. ISBN 978-0-300-11529-1. [dostęp 2016-08-08].
- ↑ a b c d e Olympia Vickatou: Zanes. [w:] Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02]. (ang.).
- ↑ Stephen G. Miller: Ancient Greek Athletics. Yale University Press, 2006, s. 31. ISBN 978-0-300-11529-1. [dostęp 2016-08-08].
- ↑ Stephen G. Miller: Ancient Greek Athletics. Yale University Press, 2006, s. 95. ISBN 978-0-300-11529-1. [dostęp 2016-08-08].
- ↑ Foundation of the Hellenic World (FHW): Olympic Games Database. [dostęp 2016-08-08]. (ang.).
- ↑ Edward S. Sears: Running Through the Ages. McFarland, 2015, s. 25. ISBN 978-1-4766-2086-2. [dostęp 2016-08-08].
- ↑ ATHENS 2004 Organising Committee for the Olympic Games S.A.: Official Report of the XXVIII Olympiad. November 2005, s. 37. ISBN 960-88101-8-3. [dostęp 2016-08-11].