Stanisław Rużyczka de Rosenwerth
Stanisław Rużyczka de Rosenwerth, Stanisław Rosenwerth-Rużyczka (ur. 1885, zm. 26 grudnia 1955 w Warszawie) – działacz społeczno-gospodarczy Południowego Podlasia, ziemianin.
Jako młody chłopiec został relegowany z ostatniej klasy rosyjskiego wówczas gimnazjum w Białej Podlaskiej za sprzeciw wobec przedstawienia przez nauczyciela przyczyn i przebiegu powstania listopadowego. Na dalsze nauki wyjechał do Belgii i Niemiec, skąd wrócił z tytułem doktora inżyniera po ukończeniu wyższych studiów na kierunkach ekonomia i rolnictwo. W roku 1919 ożenił się z Julią Mirską. Po ślubie państwo młodzi wyjechali w podróż do Chin przez Syberię i Mongolię[1], a następnie osiedli rodzinnym majątku w Cieleśnicy (w roku 1935 poszerzonym o folwark Klonownica).
W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył jako ochotnik w 15 pułku ułanów pod dowództwem płk. Andersa.
Po powrocie z wojny rozwinął nowoczesne metody gospodarki rolnej, oprócz hodowli bydła prowadził m.in. hodowle bażantów oraz ryb. W majątku funkcjonowały także olejarnia, młyn parowy, gorzelnia z destylarnią spirytusu, a także elektrownia zaopatrująca w prąd całe gospodarstwo. Do majątku doprowadzona była prywatna bocznica lokalnej kolei wąskotorowej.
W roku 1921 założył «Hurtownię Podlaską S.A.» (później «Syndykat Rolniczy S.A.») i był jej głównym udziałowcem. Firma ta wybudowała m.in. młyn „obywatelski” w Białej Podlaskiej – budynek przeznaczony na młyn i fabrykę makaronów. Niestety – tuż przed rozruchem okazało się, że konstrukcja budynku jest zbyt słaba, by wytrzymać drgania podczas pracy mechanizmów. W konsekwencji nie zmielono tam ani kilograma mąki, ale budynek przy obecnej ul. Handlowej pełni różne funkcje magazynowe do dziś[1].
W roku 1923 Stanisław Rosenwerth był jednym z czterech założycieli Podlaskiej Wytwórni Samolotów Sp. z o.o.; do majątku Spółki wniósł m.in. grunty, zabudowania browaru, magazyn i gotówkę[2].
W latach II wojny światowej w majątku Cieleśnica miała siedzibę komórka Sądu Specjalnego Armii Krajowej. Ponadto małżonka Julia Rosenwerth organizowała akcje wysyłania paczek do obozów jenieckich i jako lekarz niosła pomoc medyczną[1]. Sprzedaż wyrobów gorzelni zasilała kasę AK[3].
Po wojnie majątek Rosewerthów został przejęty przez państwo, a oni sami zamieszkali w Warszawie. Stanisław Rosenwerth został przez władzę ludową oskarżony o współpracę z okupantem, a następnie skazany na karę 15 lat pozbawienia wolności i osadzony w Zakładzie Karnym we Wronkach. Więzienie opuścił w roku 1954, lecz rok później zmarł. Został pochowany w rodzinnym grobowcu na Powązkach. Został zrehabilitowany w roku 1960[1].
Rodzina – żona i czterech synów (Andrzej, Jerzy, Henryk i Włodzimierz) wyemigrowali do Republiki Południowej Afryki[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Królik Andrzej: Moje dzieciństwo na „ciuchci”. Wyd. 1. Międzyrzec Podlaski: Intergraf, 2008, seria: Biblioteczka Bialska. ISBN 978-83-926420-4-6. (pol.).
- ↑ To nie była zwykła fabryka samolotów. słowopodlasia.pl. [dostęp 2012-09-25]. (pol.).
- ↑ Grzegorz Welik: Saga podlaska – historia rodziny Chrzanowskich od połowy XIX w.. W: Z nieznanej przeszłości Białej i Podlasia. Biała Podlaska: Podlaskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 1990, s. 275. [dostęp 2022-10-17]. (pol.).