15 Pułk Ułanów Poznańskich

15 Pułk Ułanów Poznańskich (15 puł.) – oddział kawalerii Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.

15 Pułk Ułanów
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 15 puł
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Poznańskich

Tradycje
Święto

23 kwietnia[1][a]

Nadanie sztandaru

29 lipca 1919

Rodowód

Pułk Jazdy Poznańskiej
1 Pułk Strzelców Konnych Wielkopolskich

Kontynuacja

15 Wielkopolska Brygada Kawalerii Pancernej
15 batalion Ułanów Poznańskich (17 BZ)

Dowódcy
Pierwszy

por. Kazimierz Ciążyński

Ostatni

mjr Kazimierz Chłapowski

Działania zbrojne
powstanie wielkopolskie
bitwa o Ławicę (6 I 1919)
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Małymi Gajanami (7 VIII 1919)
bitwa pod Słobodą (8–9 VIII 1919)
bitwa pod Bobrujskiem (28 VIII–3 IX 1919)
bitwa pod Luboniczami (2 IX 1919)
bitwa pod Szaciłkami (9–22 IV 1920)
kampania wrześniowa
bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939)
bój pod Brochowem (14–15 IX 1939)
bój pod Głownem (9–12 IX 1939)
bój pod Sierakowem i Laskami (19 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Poznań

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

Kawaleria

Podległość

14 Wielkopolska Dywizja Piechoty
VII BJ (1921–1924)
Wlkp BK (1937–1939)

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Tereny działań pułku w latach 1919-1920
Odcisk pieczęci dowództwa pułku
Kurtka kaprala 1 Pułku Ułanów Wielkopolskich

Tradycje

edytuj

15 Pułk Ułanów po raz pierwszy pojawił się w składzie Armii Księstwa Warszawskiego. Następnie w powstaniu listopadowym uczestniczył w walkach Pułk Jazdy Poznańskiej składający się z ochotników pochodzących z ziem zaboru pruskiego.

Formowanie

edytuj

Następny oddział ułanów nawiązujący do tradycji poznańskiej kawalerii powstał 30 grudnia 1918 podczas powstania wielkopolskiego pod komendą ppor. Kazimierza Ciążyńskiego, jako „Konni Strzelcy Straży Poznania”, a jako barwy proporczyka przyjął biel i czerwień. 14 stycznia 1919 tymczasowym komendantem konnych strzelców mianowany został ppor. Józef Lossow. Kawalerzyści złożyli przysięgę 26 stycznia 1919.

29 stycznia 1919 1. pułk strzelców konnych wielkopolskich otrzymał nazwę „1 pułk ułanów Wielkopolskich”[3]. Dwa dni później płk Aleksander Pajewski został zatwierdzony na stanowisku dowódcy pułku[4].

W styczniu 1920, po scaleniu Armii Wielkopolskiej z armią w kraju, pułk otrzymał nazwę „15 pułk ułanów Wielkopolskich”. W lipcu 1920 szwadron zapasowy 15 puł wystawił 1. szwadron 115 pułku ułanów wielkopolskich oraz „1-y ochotniczy pułk jazdy wielkopolskiej Nr. 215”, który później został przemianowany na 26 pułk ułanów wielkopolskich.

5 sierpnia 1920 na wniosek prezydenta Poznania Jarogniewa Drwęskiego pułk otrzymał nazwę „15 pułk ułanów poznańskich”. 22 października 1927 staraniem władz miasta i dowództwa pułku odsłonięto przy ul. Ludgardy w Poznaniu Pomnik Ułanów Poznańskich autorstwa Mieczysława Lubelskiego i Adama Ballenstaeda. Przedstawia on ułana, który jako święty Jerzy, godzi lancą w smoka.

Pułk w walce o granice

edytuj
Osobny artykuł: Powstanie wielkopolskie.

W nocy z 5 na 6 stycznia 1919 szwadron konnych strzelców pod dowództwem ppor. Kazimierza Ciążyńskiego wziął udział w opanowaniu lotniska Ławica w Poznaniu. W nocy z 9 na 10 stycznia 1919 szwadron ppor. Ciążyńskiego przewieziony został do Gniezna, a w dniu 11 stycznia wziął udział w walkach o Szubin. W następnych miesiącach służył na różnych odcinkach frontu powstańczego

Osobny artykuł: Wojna polsko-bolszewicka.

1 sierpnia 1919 Pułk wyruszył na front litewsko-białoruski w ramach 14 Dywizji Piechoty. Jego szlak bojowy prowadził przez: Mołodeczno, Małe Gajany, Mińsk, Ihumeń, Bochuczewicze i Bobrujsk, który został zdobyty 28 sierpnia. Bobrujsk stał się bazą wypadów pułku podczas walk nad Berezyną i na Polesiu do maja 1920. W tym okresie żołnierze dorobili się u bolszewików przydomku rogate, czerwone czorty (czerwony to kolor otoku rogatywek). W tym okresie Pułkiem dowodził ppłk Władysław Anders. W maju 1920 brał udział w zatrzymaniu ofensywy radzieckiej 16 Armii biorąc do niewoli znaczną część żołnierzy nieprzyjacielskiej brygady kawalerii.

  • w lipcu 1920 wskutek radzieckiej ofensywy wojska polskie zostały zmuszone do odwrotu. Pułk osłaniał odwrót swojej macierzystej dywizji. Podczas walk pod Iwachnowiczami 29 lipca ranny został dowódca – ppłk Anders. Podczas kontrofensywy polskiej 16 sierpnia Pułk przełamał obronę radziecką pod Maciejowicami.
  • Kolejne walki stoczył podczas Bitwy nad Niemnem. Następnie w drugiej połowie września 1920 kawalerzyści walczyli pod Międzyrzeczem(inne języki), Zelwą i Snowami, a ostatnią miejscowością jaką zajęli żołnierze był Mińsk[b], z którego wycofano się na zachód po podpisaniu zawieszenia broni.

2 stycznia 1921 pułk wycofano z frontu, a następnie pociągami przewieziono do Poznania[5].

Mapy walk pułku

edytuj

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

edytuj
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[6][7]
ppłk SG Władysław Anders por. Jerzy Anders plut. Stanisław Bartz
plut. Władysław Biegański por. Witold Boreysza por. Czesław Buszkiewicz
ppor. Kazimierz Józef Chłapowski st. uł. Stanisław Ciechowski por. Janusz Czarnecki
kpt. Franciszek Ćwiertnia plut. Edmund Dachtera uł. Stanisław Dobienżański
wachm. Jan Dominiak (Dominik) ppor. Jerzy Dzwonkowski ppor. Ludomir Frezer
por. Stanisław Gauza kpr. Ignacy Górski kpr. Stanisław Gościński
wachm. Wojciech Grocholski uł. Tomasz Grzęda wachm. Stanisław Grzeliński
kpr. Antoni Janczewski plut. Jan Jankowiak wachm. Franciszek Kaczmarek
uł. Emil Kalkowski rtm. Kazimierz Kalkstein por. Janusz Kapuściński
wachm. Bronisław Kluczyk uł. Jan Kozłowski plut. Bolesław Krajewski
kpr. Leon Kramarczyk rtm. Jerzy Kubicki st. uł. Jan Lis
st. uł. Leon Madaj kpr. Jan Majchrzycki plut. Andrzej Majda
ppor. Wacław Mańkowski st. uł. Franciszek Michalski por. Michał Mycielski
wachm. Kazimierz Nowakowski plut. Marceli Nowicki uł. Stefan Pacholski
wachm. szt. Aleksander Paisert nr 3998 st. uł. Franciszek Paluszkiewicz ppor. Witold Pluciński
ppor. Mieczysław Poniatowski plut. Marian Przędzik rtm. Andrzej Rojewski
rtm. Leon Schmidt-Borudzki por. Adam Siciński st. uł. Michał Skarbecki
rtm Jerzy Skrzydlewski uł. Ignacy Sobczak wachm. Jan Sołtysiak
wachm. Roman Stepczyński wachm. Jan Sułkowski rtm. Albert Traeger
por. Antoni Tuncelmann wachm. Andrzej Wiśniewski st. uł. Michał Zwiernik

Pułk w okresie pokoju

edytuj
 
 
Naczelny Wódz Józef Piłsudski dekoruje Orderem Virtuti Militari oficerów 15 puł. Stoją od prawej porucznicy: Siciński, Gauza i Czarnecki.
 
Zawody jeździeckie o mistrzostwo DOK VII w Poznaniu 1927. Zwycięska ekipa 15 puł – z nagrodą stoi płk Rudolf Dreszer.
 
Delegacja 15 puł. na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego; 21 marca 1934.
 
Zawody jeździeckie o mistrzostwo armii w Białymstoku w sierpniu 1937. Zdobywcy II miejsca – ekipa 15 puł.
 
Święto 15 puł. w Poznaniu 1937 – defilada oddziału kawalerii z lancami.

5 i 6 stycznia 1921 transporty pułku przybyły z frontu do Poznania[5]. 16 stycznia 1921, po mszy polowej na Błoniach Grunwaldzkich, pułk razem z oddziałami 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty przedefilował przez Poznań[8].

W sobotę 23 kwietnia 1921 na Błoniach Grunwaldzkich odbyła się uroczystość dekoracji Orderem Virtuti Militari sztandaru pułku, a następnie oficerów i żołnierzy przez Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza marszałka Józefa Piłsudskiego[9][10]. Dzień 23 kwietnia pułk postanowił święcić jako doroczne święto pułkowe[9]. 19 maja 1927 minister spraw wojskowych rozkazem G.M. 3604 I. ustalił i zatwierdził dzień 23 kwietnia jako datę święta pułkowego[11].

Koszary pułku

edytuj

Od początku istnienia pułk zajmował koszary pruskiego 1 pułku Królewskich Strzelców Konnych przy ulicy Grunwaldzkiej 24/26 (do 1919 ulica Augusty-Wiktorii). Ponadto zajmował obiekty przy ulicy Marcelińskiej 13 po niemieckim 5 dywizjonie taborów. Od października 1921 do kompleksu 15 puł. dokwaterowany został 7 pułk strzelców konnych. Zbyt duże zagęszczenie spowodowało, że jeden szwadron rotacyjnie do listopada 1926 przebywał w koszarach w nadgranicznym Zbąszyniu. W 1925 7 psk otrzymał drugi kompleks koszarowy przy ul. Taborowej 22 i 15 puł przejął po nim zachodnią część Koszar Łokietka na rogu ulic: Marcelińskiej i Polnej (m.in. z dwiema dużymi, krytymi ujeżdżalniami)[12]. Zgodnie z rozkazem ministra spraw wojskowych O.V. L 33035 E z 1925 przy pułku stacjonował 3 szwadron samochodów pancernych.

19 marca 1929 odbyła się uroczystość nadania koszarom 15 pułku ułanów nazwy Koszary imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego. Zatwierdzenie tej nazwy ogłoszono w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 25 z 5 sierpnia 1930, poz. 294[13].

Po odejściu 7 pułku strzelców konnych do Biedruska, z dniem 31 maja 1938 wszystkie obiekty koszarowe przy ul. Grunwaldzkiej i magazyny paszy w kompleksie przy ul. Taborowej 2 przejął 15 puł. 2 listopada 1938 w dwóch koszarowcach zakwaterowano 18 batalion Junackich Hufców Pracy[12].

Do dziś (2019) zachowała się tylko część zabudowy koszar, poprzeplatana późniejszą zabudową. W 1945 zniszczona została całkowicie północna pierzeja ul. Grunwaldzkiej wraz z willą dowódcy pułku. Podczas poszerzania tej ulicy wyburzono wszystkie budynki stojące w pierzei południowej (w tym pięć szwadronowych bloków koszarowych)[14]. Istnieją (2019) dwa bloki szwadronowe przy Grunwaldzkiej 26/28 i Wojskowej 10, kasyno oficerskie (Grunwaldzka 34), kwatermistrzostwo (Grunwaldzka 28A) i dwa budynki gospodarcze (Grunwaldzka 24/26A i 34A) oraz trzy domy kadry zawodowej (Wojskowa 8, J. Matejki 63 i 63/1). Zachował się też kompleks stajni w części zachodniej i częściowo stajnie we wschodniej części koszar[15]. Z Koszar Łokietka przetrwała całość zabudowy na rogu ulic: Marcelińskiej i Polne i budynek krytej ujeżdżalni. Odbudowany po wojnie w 1982 pomnik 15 puł stoi na Starym Mieście[15].

Mobilizacja

edytuj
Pułk w planie mobilizacyjnym „S”[16]
Nazwa pododdziału Termin Miejsce mobilizacji
dowódca pułku z drużyną alarm Poznań
pluton łączności
1÷2 szwadrony
3 szwadron Zbaszyń
4 szwadron Poznań
szwadron karabinów maszynowych
szwadron pionierów nr 113
szwadron pionierów nr 101 11
szwadron kawalerii nr 44 6
pluton ckm nr 44
szwadron kawalerii nr 74 10
pluton ckm nr 74
szwadron samochodów pancernych nr 113 alarm
Kwatera Główna nr 113 (I eszelon)
Kwatera Głowna nr 113 (II eszelon) 4
poczta polowa nr 59
sąd polowy nr 113
uzupełnienie do czasu „W” 5
uzupełnienie szwadronu pionierów nr 113
kolumna taborowa nr 761 7
dowódca brygady nr 7 alarm
szwadron marszowy 1/15 puł 18
pluton marszowy nr 1/113 szw. pionerów
pluton marszowy nr 1/44 30
pluton marszowy nr 1/74
szwadron zapasowy do 15
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[17][c]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku ppłk Tadeusz Mikke
I zastępca dowódcy ppłk dypl. Włodzimierz Bronisław Peucker
adiutant por. Szymon Bolesław Skorupski[d]
naczelny lekarz medycyny kpt. lek. dr Edward Gorzkowski
starszy lekarz weterynarii mjr lek. wet. Albin Kazimierz Ziemecki
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Julian Jerzy Fischer-Drauenegg
oficer mobilizacyjny rtm. Zygmunt Jerzy Dobrzański
zastępca oficera mobilizacyjnego rtm. Władysław Józef Mackiewicz
oficer administracyjno-materiałowy rtm. Władysław Alojzy Braunek
dowódca szwadronu gospodarczego por. Szymon Bolesław Skorupski
oficer gospodarczy por. int. Piotr Paciorek
oficer żywnościowy chor. Marceli Nowicki
dowódca plutonu łączności por. Bogdan Władysław Lubierski
dowódca plutonu kolarzy por. Roman Rożałowski
dowódca plutonu ppanc. ppor. Maciej Prószyński
dowódca 1 szwadronu rtm. dypl. Sławomir Zarzycki
dowódca plutonu por. Sergiusz Wieżański
dowódca plutonu ppor. Wacław Zieliński
dowódca 2 szwadronu p.o. por. Stanisław Jerzy Gardulski
dowódca plutonu por. Zbigniew Witold Marcin Barański
dowódca plutonu ppor. Jerzy Filip Karol Siarkiewicz
dowódca 3 szwadronu rtm. Czesław Małachowski
dowódca plutonu por. Mieczysław Ludwik Cezary Bukowski
dowódca 4 szwadronu mjr Władysław Bobiński
dowódca plutonu ppor. Jerzy Wincenty Kozierowski
dowódca plutonu ppor. Zygmunt Mikołaj Twardowski
dowódca szwadronu km rtm. Jan Brodzki
dowódca plutonu por. Marian Łukowski
dowódca plutonu por. Roman Bamburski
dowódca szwadronu zapasowego mjr Kazimierz Józef Chłapowski
zastępca dowódcy rtm. kontr. Michał Kwaliaszwili
na kursie rtm. Bronisław Buszkiewicz
na kursie rtm. adm. (kaw.) Alfred Swirtun
na kursie por. Józef Dymitr Haraszewski

Pułk w kampanii wrześniowej

edytuj

W kampanii wrześniowej pułk wziął udział w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii wchodzącej w skład Armii „Poznań”.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[19][20]
Dowództwo
dowódca pułku ppłk Tadeusz Mikke
I zastępca dowódcy mjr Kazimierz Józef Chłapowski
kwatermistrz rtm. Władysław Braunek
adiutant por. Szymon Bolesław Skorupski
oficer ordynansowy por. rez. Andrzej Niegolewski
oficer informacyjny por. rez. Stanisław Kościelski
oficer broni ppor. rez. Stefan Kaczmarek
oficer żywnościowy chor. Marceli Nowicki
płatnik ppor. rez. Adam Glabisz
dowódca taboru bojowego por. rez. Witold Prus-Głowacki
lekarz kpt. lek. dr Edward Gorzkowski
lekarz weterynarii ppor. lek. wet. Euzebiusz Małecki
kapelan kpl. rez. ks. Marian Konopiński
szef kancelarii pułku wachm.Stefan Dąbrowski
dowódca plutonu łącznosci por. Bohdan Lubierski
plut. pchor. Maciej Rembowski
dowódca plutonu ppanc. ppor. Maciej Prószyński (poległ 14 IX pod Młogoszynem),
wachm. Antoni Oleniczak
1 szwadron
dowódca por. Stanisław Jerzy Gardulski
dowódca I plutonu ppor. Sergiusz Wieżański
dowódca II plutonu ppor. Wacław Zieliński
dowódca III plutonu ppor. rez. Jan Maliszewski
szef szwadronu st. wachm. Józef Filipiak
2 szwadron
dowódca rtm. Władysław Józef Mackiewicz
dowódca I plutonu ppor. Jerzy Siarkiewicz
dowódca II plutonu por. rez. Józef Klonowski
dowódca III plutonu ppor. rez. Zygmunt Józef Kęszycki
szef szwadronu st. wachm. Walenty Smektała
3 szwadron
dowódca rtm. Czesław Małachowski
dowódca I plutonu por. Roman Rożałowski
dowódca II plutonu ppor. rez. Witold Szczęśniewski
dowódca III plutonu ppor. rez. Zygmunt Rusiecki
szef szwadronu st. wachm. Stefan Stepczyński
4 szwadron
dowódca rtm. Bronisław Buszkiewicz
dowódca I plutonu ppor. Zygmunt Twardowski
dowódca II plutonu ppor. rez. Brunon Henryk Stroiński
dowódca III plutonu ppor. rez. Andrzej Wiewiórowski
szef szwadronu wachm. Antoni Michalczyk
szwadron ciężkich karabinów maszynowych
dowódca rtm. Jan Brodzki
dowódca I plutonu por. Marian Łukowski
dowódca II plutonu por. rez. Aleksander Józef Lossow
dowódca III plutonu ppor. Mieczysław Tarnopolski
wachm. Ignacy Bandosz
szef szwadronu st. wachm. Alojzy Jaeger
szwadron kolarzy
dowódca por. Przemysław Czarnocki
dowódca I plutonu ppor. rez. Jan Trzciński
dowódca II plutonu ppor. rez. Adolf Liebich
dowódca III plutonu pchor. rez. Zygmunt Warczygłowa
szwadron gospodarczy
dowódca szwadronu por. rez. Krzysztof Wize
szef szwadronu chor. Wojciech Grocholski

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

edytuj
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939[21]
ppłk Tadeusz Mikke mjr Kazimierz Józef Chłapowski rtm. Władysław Braunek
rtm. Jan Brodzki rtm. Bukowski Zbigniew rtm. Buszkiewicz Bronisław
rtm. Kwałiaszwiii Michał rtm. Mackiewicz Władysław rtm. Skorupski Szymon
kpt. Edward Gorzkowski por. Barański Zbigniew por. Antoni Dunin
por. Gardulski Stanisław por. Lubierski Bohdan por. Łukowski Marian
por. Niegołewski Andrzej por. Roman Rożałowski ppor. Maliszewski Jan
ppor. Okinczyc Leon ppor. Prószyński Maciej ppor. Rusiecki Zygmunt
ppor. Trzciński Jan ppor. Twardowski Zygmunt ppor. Wiewiórowski Andrzej
ppor. Wieżański Jan ppor. Zieliński Wacław pchor. Wojciech Górny
pchor. Glabisz Andrzej st. wachm. Jaeger Alojzy st. wachm Michalczyk Antoni
st. wachm. Grzeszczyk Franciszek st. wachm. Olejniczak Antoni st. wachm. Radecki Franciszek
kpr. Kowalski Franciszek kpr. Socha Franciszek st. uł. Bartkowiak Bronisław
st. uł. Krzyśko Czesław st. uł. Wyrwas Ignacy uł. Gracz Feliks
uł. Kiszka Jan

W Polskich Siłach Zbrojnych

edytuj

Symbole pułkowe

edytuj
 
Naczelny Wódz Józef Piłsudski dekoruje Orderem Virtuti Militari sztandar 15 puł; kwiecień 1921

Sztandar

edytuj
Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

29 lipca 1919 roku na Błoniach Grunwaldzkich w Poznaniu generał Józef Dowbor-Muśnicki wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez poznanianki z „Ogniska Żołnierza Polskiego”. Był to sztandar nieprzepisowy, nowego pułk nie otrzymał. Order wojenny Virtuti Militari zawiesił na sztandarze marszałek Józef Piłsudski na Błoniach Grunwaldzkich 22 kwietnia 1921[22].

Odznaka pamiątkowa

edytuj

7 czerwca 1930 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził regulamin odznaki pamiątkowej 15 pułku ułanów[23]. Odznaka o wymiarach 36x34 mm ma kształt srebrnego orła trzymającego w szponach szablę, a w dziobie rozwiniętą emaliowaną wstążkę Orderu Virtuti Militari. Orzeł okolony jest pozłacanym wieńcem laurowym, przepasany po przekątnej proporcami w barwach biało-pąsowych (od 1927 roku – biało-szkarłatnych). Na wieńcu wpisana data wybuchu powstania wielkopolskiego „1918 27 XII”. Odznaka oficerska – dwuczęściowa, wykonana w tombaku, srebrzona i emaliowana. Autorem projektu odznaki był Jarema Zapolski, a wykonawcą Wiktor Gontarczyk z Warszawy[24][25].

Proporczyk Opis[26]
  proporczyk używany w 1920 – biało-pąsowy[27]
  od 1927 proporczyk biało-szkarłatny[28]
  proporczyk dowództwa w 1939
  proporczyk 1 szwadronu w 1939
  proporczyk 2 szwadronu w 1939
  proporczyk 3 szwadronu w 1939
  proporczyk 4 szwadronu w 1939
  proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
  proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne Opis
  Na czapce rogatywceotok szkarłatny[29]
  Szasery ciemnogranatowe, lampasy szkarłatne, wypustka szkarłatna[30]
  „Łapka” (do 1921[e]) – karmazynowa[f]
Żurawiejki

Poznańscy ułani

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 15 Pułku Ułanów Poznańskich.
 
Święto Narodowe Trzeciego Maja w Poznaniu w 1936 r. Defilują oddziały 15 puł; w górze samoloty 3 plot
Dowódcy pułku[32]
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
II zastępcy dowódcy pułku – kwatermistrzowie

Żołnierze 15 pułku ułanów - ofiary zbrodni katyńskiej

edytuj

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[37] oraz Muzeum Katyńskie[38][h][i].

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Bąkowski-Jaxa Jerzy porucznik rezerwy prawnik sąd grodzki w Tczewie Katyń
Kosiłowicz Zygmunt[41] porucznik lekarz żołnierz zawodowy Katyń
Kubicki Władysław podporucznik rezerwy Katyń
Swirtun Alfred[42] rotmistrz żołnierz zawodowy (e) Charków
 
Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich (strona lewa)
 
Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich (strona prawa)

Pamięć o pułku

edytuj

Tradycje pułku kultywowała 15 Wielkopolska Brygada Kawalerii Pancernej. Po jej rozwiązaniu czyni to 15 batalion Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa z 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej

Imię 15 pułku Ułanów Poznańskich noszą:

  • Szkoła Podstawowa nr 77 w Poznaniu (wcześniej im. Pawła Findera) mieszcząca się u zbiegu ulic Dmowskiego i Hetmańskiej[43]
  • 33 Kawaleryjska Drużyna Harcerska z Mosiny
  • 64 Poznańska Drużyna Harcerska
  • Prywatne Liceum Ogólnokształcące w Luboniu (nosi imię Zbigniewa Kiedacza, jednego z dowódców pułku)
  • V Szczep Drużyn Harcerskich i Zuchowych w Hufcu Poznań-Wilda
  • 7. Drużyna Harcerska w Hufcu Warszawa, Wielka Brytania
  • Szkoła Podstawowa im. 15 Pułku Ułanów Poznańskich w Zespole Szkół w Krośnie (Krosno to wieś blisko Poznania i Mosiny)
  • aleja w Parku Cytadela[44], dawniej nazywana aleją Republik

W Wielkopolskim Muzeum Wojskowym w Poznaniu wystawiony jest częściowo zniszczony podczas II wojny światowej i zrekonstruowany w 1967 roku sztandar pułku[43].

W kościele pw św. Michała w Poznaniu znajdują się odsłonięte we wrześniu 1986 tablice upamiętniające Zbigniewa Kiedacza i Tadeusza Mikke oraz odsłonięte 28 kwietnia 1971 roku tablice upamiętniające innych żołnierzy 15 Pułku Ułanów Poznańskich[45].

W 1996 staraniem Towarzystwa byłych Żołnierzy i Przyjaciół 15 Pułku Ułanów Poznańskich (powstało w 1991 w Poznaniu) i działającego na emigracji od 1946 początkowo we Włoszech, a później w Londynie Koła Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa nadano numer 15 Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii Pancernej, a jej 1 batalion czołgów otrzymał barwy pułkowego proporczyka 15 pułku Ułanów Poznańskich. Po rozformowaniu 15 WBKP tradycje pułku i jego barwy przejął 3 batalion 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej, otrzymując nazwę wyróżniającą 15 batalionu Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa (decyzja Ministra Obrony Narodowej 171/MON z dnia 12 maja 2006). W barwach 15 pułku występuje także Ochotniczy Reprezentacyjny Oddział Ułanów Miasta Poznania oraz Reprezentacyjny Oddział Kawalerii Towarzystwa byłych Żołnierzy i Przyjaciół 15 Pułku Ułanów Poznańskich.

  1. Na pamiątkę dekoracji sztandaru orderem VM[2].
  2. „Zarys Historji Wojennej 15-go Pułku Ułanów Poznańskich” (patrz bibliografia) str. 42 ... Pułk utworzył obsadzony mocnymi placówkami przyczółek mostowy, mając w pozycji baterię i zanocował w Krupicy. Na drugi dzień, 16 października rano, dowódca pułku wyznaczył dywizjon w składzie 2-go i 4-go szwadronów, pół szwadronu karabinów maszynowych i plutonu artylerii pod dowództwem porucznika Czarneckiego z zadaniem forsownego marszu naprzód i przecięcia toru kolejowego Mińsk – Bobrujsk w okolicy stacji Michanowicze. Chodziło o odcięcie nieprzyjacielowi (tak jest w oryginale) wycofującemu się z Mińska, zajętego już w tym czasie przez 55-y pułk piechoty. Pod Karolinką dywizjon został wstrzymany ogniem nieprzyjaciela, dopiero gdy szwadrony przeszły do natarcia nieprzyjaciel opuścił zajmowane stanowiska. W tej chwili nadjechał goniec ze sztabu pułku z rozkazem zaprzestania walki, ponieważ zostało nakazane zawieszenia broni.
  3. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[18].
  4. por. Szymon Bolesław Skorupski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
  5. W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
  6. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831[31].
  7. Awansowany porucznikiem 4 kwietnia 1919.
  8. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[39].
  9. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[40].

Przypisy

edytuj
  1. Smaczny 1989 ↓, s. 179-182.
  2. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 25.
  3. Rozkaz dzienny Nr 25 głównodowodzącego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim z dnia 29 stycznia 1919 roku.
  4. Rozkaz dzienny Nr 27 głównodowodzącego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim z dnia 31 stycznia 1919 roku.
  5. a b Czarnecki 1929 ↓, s. 41.
  6. Czarnecki 1929 ↓, s. 46-47.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 16 lipca 1921 roku, s. 1149-1150.
  8. Czarnecki 1929 ↓, s. 43.
  9. a b Czarnecki 1929 ↓, s. 44.
  10. Naczelnik Państwa w Poznaniu. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 93 z 24 kwietnia 1921. 
  11. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927, poz. 174.
  12. a b Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 29.
  13. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 33.
  14. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 34.
  15. a b Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 35.
  16. Wojciechowski 2010 ↓, s. 20.
  17. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 699–700.
  18. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  19. Abraham 1990 ↓, s. 284–286.
  20. Kukawski 2012 ↓, s. 48–49.
  21. Abraham 1990 ↓, s. 302–303.
  22. Satora 1990 ↓, s. 223.
  23. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 17 z 7 czerwca 1930 roku, poz. 203.
  24. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 188–191.
  25. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 5.
  26. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
  27. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz.636
  28. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268
  29. Dz. Rozk. MSWojsk. nr nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz.66
  30. Smaczny 1989 ↓, s. 377.
  31. Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
  32. Według M. Rezler, Dowódcy 15 Pułku Ułanów Poznańskich, 1998
  33. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 420.
  34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 83.
  35. a b c Tym 2004 ↓, s. 36.
  36. a b c Tym 2004 ↓, s. 57.
  37. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  38. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  39. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  40. Wyrwa 2015 ↓.
  41. Księgi Cmentarne – wpis 1699.
  42. Księgi Cmentarne – wpis 7521.
  43. a b Tradycje 15. Pułku Ułanów Poznańskich. Szkoła Podstawowa nr 77, 2010-09-07. [dostęp 2015-07-13]. (pol.).
  44. Uchwała nr LII/910/VII/2017 z dnia 2017-07-11. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Poznania. [dostęp 2018-11-28].
  45. Kronika Miasta Poznania 2/2001 s. 255, 257-258, dostęp 2012-04-13

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj