Stefan Grzebalski (prokurator)
Stefan Grzebalski, ps. „Kruk”[1], „Gniewosz”, „Poręba”, „Bolesław”[2] (ur. 3 grudnia 1897 w Gniewoszowie, zm. 29 września 1944 w Warszawie) – polski działacz niepodległościowy i prawnik, wiceprokurator Sądu Apelacyjnego w Warszawie, kapitan Armii Krajowej, uczestnik wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej, w czasie II wojny światowej szef Biura Sprawiedliwości działającego w strukturach Szefostwa Biur Wojskowych Komendy Głównej AK.
| Data i miejsce urodzenia |
3 grudnia 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 września 1944 |
| Zawód, zajęcie |
prawnik |
| Stanowisko | |
| Pracodawca |
Prokuratura Sądu Apelacyjnego w Warszawie |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUrodził się 3 grudnia 1897 w Gniewoszowie, w ówczesnym powiecie kozienickim guberni radomskiej, w rodzinie Andrzeja (ur. 1863) i Marcjanny z Porębskich (ur. 1875)[1][2]. W czasie nauki w Gimnazjum im. Staszica w Lublinie należał do harcerstwa i angażował się w działalność niepodległościową[2]. Pełnił funkcję komendanta batalionu Wojskowej Kadry Szkolnej w Lublinie[3][4].
7 grudnia 1918 jako student prawa na Uniwersytecie Warszawskim wraz z grupą studentów wstąpił do oddziałów Wojska Polskiego tworzonych w Lublinie[2]. Jako żołnierz 3 dywizjonu artylerii konnej walczył w wojnie z Ukraińcami, wspierając pod Wieluniem 1 pułk strzelców bytomskich, a także w wojnie z bolszewikami[2]. Po zwycięstwie nad 1 Armią Konną Budionnego pod Komarowem i wstrzymaniu działań wojennych, ukończył kurs podchorążych w Poznaniu i został zdemobilizowany w marcu 1921 roku[2]. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 kwietnia 1921 w korpusie oficerów artylerii[5][6][7]. W 1924 posiadał przydział w rezerwie do 5 dywizjonu artylerii konnej w Krakowie, a dziesięć lat później do 3 dywizjonu artylerii konnej w Wilnie[8][9][10].
W 1926 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim[2] i został mianowany asesorem sądowym w okręgu sądu apelacyjnego w Warszawie[11]. 24 lutego 1930 został mianowany podprokuratorem Sądu Okręgowego w Warszawie z równoczesną delegacją do czynności w Ministerstwie Sprawiedliwości[11]. W 1933 był wiceprokuratorem Sądu Okręgowego w Warszawie delegowanym do Wydziału Osobowego Departamentu Administracyjnego Ministerstwa Sprawiedliwości[12]. Jednocześnie był aktywnym członkiem Związku Oficerów Rezerwy i Związku Strzeleckiego, przy którym w 1934 r. utworzono młodzieżową organizację "Orlęta", której był jednym z inspektorów[13][2]. W 1939 był wiceprokuratorem Prokuratury przy Sądzie Apelacyjnym w Warszawie[14].
Po wybuchu II wojny światowej był szefem Biura Sprawiedliwości w strukturach Szefostwa Biur Wojskowych Komendy Głównej Armii Krajowej, którego zebrania odbywały się między innymi w jego mieszkaniu przy Pl. Henkla 4 w Warszawie[15][2]. W czasie powstaniu warszawskim pełnił funkcję sędziego Wojskowego Sądu Specjalnego mieszczącym się na ulicy Kossaka 4[2].
Poległ 29 września 1944 w ogrodzie domu przy Kossaka 18 w Warszawie, prawdopodobnie rażony odłamkiem[2]. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 23-1-19)[16][2].
W 1926 ożenił się z Marią Trzaskowską (1899–1987), lekarzem dentystą[2], z którą miał córkę Krystynę Marię, ps. „Ksenia” po mężu Domańską (ur. 1927), w powstaniu warszawskim strzelca plutonu 228 kompanii sztabowej Obwodu Żoliborz Armii Krajowej[17].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości – 28 grudnia 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[18] w zamian za uprzednio (13 kwietnia 1931) nadany Medal Niepodległości[19][1][20]
- Złoty Krzyż Zasługi – 9 listopada 1931 „za zasługi na polu organizacji sądownictwa”[21]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-04].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Stefan Grzebalski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2023-10-04].
- ↑ Dłużniewski 1936 ↓, s. 115.
- ↑ Surmacz 2015 ↓, s. 139.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 868.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 792.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 143.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 805.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 724.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 659.
- ↑ a b Ruch służbowy. „Dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości”. 8, s. 100, 1930-04-07. Warszawa: Ministerstwo Sprawiedliwości..
- ↑ Kirkiczenko i Kraczkiewicz 1933 ↓, s. 37, 121.
- ↑ Marek Gałęzowski: Orlęta Warszawy. Organizacja Orląt Związku Strzeleckiego w Warszawie. Działalność przedwojenna, konspiracyjna i losy powojenne. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2009. ISBN 978-83-7399-330-3.
- ↑ Kirkiczenko, Kraczkiewicz i Rudzisz 1939 ↓, s. 219.
- ↑ Waldemar Grabowski: Szefostwo biur wojskowych Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej : Warszawskie Termopile 1940-1944. Fundacja "Warszawa Walczy 1939-1945", 2011. ISBN 978-83-89205-86-5, 8389205866.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-27].
- ↑ Krystyna Maria Grzebalska. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2023-10-04].
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 23, poz. 35.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137, poz. 28, jako Adam Grzebalski.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-04].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346.
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Witold Dłużniewski: Wojskowa Kadra Szkolna. W: Prywatne Męskie Gimnazjum imienia Stefana Batorego („Szkoła Lubelska”) w XXX lecie, Lublin 1906-1936. Lublin: 1936.
- Jerzy Kirkiczenko, Marian Kraczkiewicz: Kalendarz sądowy na rok 1933. Warszawa: Ferdynand Hoesick, 1933.
- Jerzy Kirkiczenko, Marian Kraczkiewicz, Kazimierz Rudzisz: Kalendarz informator sądowy na 1939 rok. Warszawa: Wydawnictwo „Biblioteka Prawnicza”, 1939.
- Małgorzata Surmacz. Uczniowie Szkoły Lubelskiej w walkach o niepodległość i granice państwa polskiego w okresie I wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej. „Studia i Materiały Lubelskie”. 18, 2015. Lublin: Muzeum Lubelskie w Lublinie. ISSN 0585-5276.