Szczyt NATO w Rzymie 1991

spotkanie przywódców państw NATO

Szczyt NATO w Rzymie – 12. szczyt NATO zorganizowany w Rzymie w dniach 7–8 listopada 1991.

Szczyt NATO w Rzymie 1991
Rome NATO Summit 1991
Ilustracja
Organizacja

 NATO

Miejscowość

Rzym

Data

7–8 listopada 1991

Uczestnicy

Przywódcy państw NATO

Szczyt NATO w Londynie
(5–6 lipca 1990)
Szczyt NATO w Brukseli
(10–11 stycznia 1994)
brak współrzędnych

W czasie 12 szczytu NATO rozmawiano o propozycjach dotyczących rozwoju współpracy politycznej i wojskowej z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Na szczycie opublikowano nową koncepcję strategiczną Sojuszu Północnoatlantyckiego. Zaproponowano również powołanie Północnoatlantyckiej Rady Współpracy NACC (North Atlantic Cooperation Council[1].

Postanowienia szczytu

edytuj

Po zakończeniu obrad szczytu opublikowano pierwszą w historii jawną koncepcję strategiczną NATO[a]. Ponadto ogłoszono Deklarację rzymską o pokoju i współpracy[b] i oświadczenia dotyczące: kierunków rozwoju w Związku Radzieckim[c] oraz sytuacji w Jugosławii[d][2].

Nowa koncepcja strategiczna składała się z czterech części[1]:

  • Kontekst strategiczny
w pierwszej części scharakteryzowano środowisko strategiczne oraz wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa; przypomniano, że trzy republiki bałtyckie odzyskały niepodległość, pozostałe republiki przechodzą radykalne zmiany, a Związek Radziecki zapowiedział wycofanie swoich wojsk z terytorium Węgier, Czechosłowacji, Polski i Niemiec. Realizacja zapisów Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie CFE miała wpłynąć na usunięcie liczebnych nierówności w konwencjonalnych systemach uzbrojenia. Uznano, że zniknęło zagrożenie pełnoskalowego ataku na państwa NATO, a nowe zagrożenia miały wynikać z trudności ekonomicznych, społecznych i politycznych, rywalizacji etnicznych i sporów terytorialnych między wieloma krajami Europy Środkowej i Wschodniej[3][4].
  • Cele Sojuszu i funkcje bezpieczeństwa
w części drugiej określono, że zasadniczym celem sojuszu pozostała ochrona wolności i bezpieczeństwa wszystkich członków, a podstawową zasadą działania Sojuszu miało być wspólne zaangażowanie, solidarność i wzajemna współpraca suwerennych państw[5]. Do podstawowych zadań zaliczono: zapewnienie stabilnego środowiska bezpieczeństwa w Europie, transatlantyckie forum sojuszniczych konsultacji, zachowanie równowagi strategicznej, utrzymanie zdolności struktur wojskowych do obrony, prowadzenie politycznych działań ukierunkowanych na dialog[3][6].
  • Szerokie podejście do bezpieczeństwa
w części trzeciej opisano zagadnienia dotyczące ochrony pokoju w Europie, dialogu i współpracy, wspólnej obrony, a także kryzysów i zapobiegania Konfliktom. Sojusz Północnoatlantycki miał budować wzajemne zrozumienie i zaufanie oraz szukać sposobów zmniejszenia ryzyka konfliktu; miał dążyć do osiągnięcia harmonii między obroną, kontrolą zbrojeń a rozbrojeniem[3][7].
  • Wytyczne obrony
w części czwartej zawarto zasady strategii NATO, nowe założenia i wytyczne funkcjonowania sił zbrojnych oraz charakterystykę sił konwencjonalnych i nuklearnych. Wobec zmiennych zagrożeń sojusznicy widzieli potrzebę wprowadzenia zmian w strategii oraz strukturze dowodzenia sił NATO. Przypomniano, że atak na jednego jest atakiem na wszystkich. Struktury wojskowe miały być tak skonstruowane, aby w razie potrzeby można było rozbudować ich zdolności wojskowe. Planowano, że sojusznicze siły konwencjonalne, oprócz sił natychmiastowego i szybkiego reagowania, będą posiadały również główne siły obronne. Za najwyższą gwarancję bezpieczeństwa sojuszników uznano strategiczne siły nuklearne. Zapowiedziano, że Sojusz nadal będzie utrzymywał w Europie siły jądrowe, aby były postrzegane jako wiarygodny i skuteczny element strategii odstraszania[3][8]
  • Wnioski
w części końcowej, sojusznicy potwierdzili defensywny charakter nowej koncepcji strategicznej i determinację do ochrony integralności, bezpieczeństwa i suwerenności terytorialnej NATO; zapowiedziano kontynuację w zakresie kontroli zbrojeń oraz budowy środków zaufania. Koncepcja strategiczna miała stanowić podstawę dalszego rozwoju polityki obronnej[3][9].

Deklaracja rzymska o pokoju i współpracy składała się z 6 rozdziałów[10]:

  • Nowa architektura bezpieczeństwa;
w rozdziale podkreślono, że nowe wyzwania muszą być rozwiązywane w ramach powiązanych ze sobą instytucji łączących kraje Europy i Ameryki Północnej. Należało rozwijać wzajemną współpracę NATO, KBWE, Wspólnoty Europejskiej, Unii Zachodnioeuropejskiej i Rady Europy.
  • Przyszła rola Sojuszu: nasza nowa koncepcja strategiczna;
w rozdziale zadeklarowano, że NATO będzie utrzymywać swój obronny charakter, a jego polityka bezpieczeństwa będzie opierać się na dialogu, współpracy i wspólnej obronie. Zapowiadano, że siły konwencjonalne zostaną w znacznym stopniu ograniczone, ale staną się bardziej mobilne i coraz większą rolę będą odgrywały oddziały wielonarodowe; siły jądrowe zaś zostaną zmniejszone o około 80%[11][12].
  • Europejska rola tożsamości i obrony w zakresie bezpieczeństwa;
w rozdziale zapowiedziano wzmacniania integralności i skuteczności Sojuszu jako podstawę jego transformacji. Powtórzono, że Sojusz stanowi najważniejsze forum konsultacji między jego członkami i miejsce porozumienia w sprawie bezpieczeństwa i obrony wynikające z traktatu waszyngtońskiego[11][13].
  • Relacje ze Związkiem Radzieckim oraz innymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej: jakościowy krok naprzód;
w rozdziale Sojusz zapowiadał wsparcie reform podejmowanych w państwach Europy Wschodniej. Zaproponowano organizację corocznych spotkań z Radą Północnoatlantycką na szczeblu ministerialnym i na poziomie ambasadorów, regularnych spotkań z podległymi komitetami i organami wojskowymi NATO. Sojusz miał również wspierać rozwój KBWE[11][13].
  • Kontrola zbrojeń;
w rozdziale Sojusz poparł wszelkie działania związane z kontrolą zbrojeń i procesem rozbrojenia. Zadeklarowano prace na rzecz bezpieczeństwa przy minimalnych poziomach broni jądrowej, wystarczających do zachowania pokoju i stabilności. Wezwano wszystkich sygnatariuszy CFE do ratyfikacji umowy START i jej wdrożenia[11][14].
  • Szersze wyzwania
w rozdziale przypomniano, że Sojusz Północnoatlantycki został utworzony w celu obrony terytorium swoich członków oraz ochrony i promowania wartości, które podzielają[11][15].

W oświadczeniu Rozwój sytuacji w Związku Radzieckim:

z zadowoleniem przyjęto decyzje, które skutkowały fundamentalnymi przemianami w Związku Radzieckim i w stosunkach między republikami. Podkreślono, że władze powinny przestrzegać międzynarodowych norm i zobowiązań, zwłaszcza zawartych w akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Paryskiej Karcie Nowej Europy oraz innych dokumentach KBWE. Zagwarantowane miały zostać niezbywalne prawa każdego człowieka. Zwrócono też uwagę na poszanowanie międzynarodowych traktatów: START, CFE oraz umów o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej i biologicznej. Nadmieniono, że zmianom politycznym powinna towarzyszyć swoboda gospodarcza i budowa gospodarki rynkowej[16][17].

W oświadczeniu Sytuacja w Jugosławii:

wyrażono zaniepokojenie kryzysem w Jugosławii i poważnym niebezpieczeństwem, jakie stanowi on dla stabilności w regionie. Potępiono wszystkich, którzy zastraszali i zabijali ludność cywilną oraz niszczyli mienie. Wezwano do respektowania porozumień o zawieszeniu broni i przestrzegania zasad KBWE. Uznano, że użycie siły do osiągnięcia celów politycznych jest niedopuszczalne. Podkreślono, że prawo do samostanowienia wszystkich narodów w Jugosławii nie może być stosowane w oderwaniu od interesów i praw grup narodowych lub etnicznych w poszczególnych republikach. Wezwano do udzielanie pomocy humanitarnej społecznościom przesiedlonym podczas walk[18][19].
  1. The Alliance's New Strategic Concept agreed by the Heads of State and Government participating in the Meeting of the North Atlantic Council.
  2. Rome Declaration on Peace and Cooperation.
  3. Developments in the Soviet Union.
  4. The Situation in Yugoslavia.

Przypisy

edytuj
  1. a b Zarychta 2020 ↓, s. 139.
  2. Zarychta 2020 ↓, s. 255.
  3. a b c d e NATO New Strategic Concept ↓, Rome 1991.
  4. Zarychta 2020 ↓, s. 139–140.
  5. Zarychta 2020 ↓, s. 140.
  6. Zarychta 2020 ↓, s. 140–141.
  7. Zarychta 2020 ↓, s. 141.
  8. Zarychta 2020 ↓, s. 141–142.
  9. Zarychta 2020 ↓, s. 142.
  10. Zarychta 2020 ↓, s. 143.
  11. a b c d e NATO Summit Declaration ↓, Rome 1991.
  12. Zarychta 2020 ↓, s. 143–144.
  13. a b Zarychta 2020 ↓, s. 144.
  14. Zarychta 2020 ↓, s. 144–145.
  15. Zarychta 2020 ↓, s. 145.
  16. Developments in the Soviet Union ↓, 1991.
  17. Zarychta 2020 ↓, s. 145–146.
  18. The Situation in Yugoslavia ↓, 1991.
  19. Zarychta 2020 ↓, s. 146–147.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj