Tejrezjasz
Tejrezjasz (Teiresias,Tyrezjasz, Terezjasz) – w mitologii greckiej wielki wróżbita tebański, żyjący przez siedem do dziewięciu pokoleń, od czasów Kadmosa do Eteoklesa i Polinejkesa[1]. Potrafił przepowiadać przyszłość, rozumieć przeszłość oraz rozumiał język ptaków.
| wróżbita | |
 Tejrezjasz ukazuje się Odyseuszowi (obraz Johanna Heinricha Füssli, II połowa XVIII w.) | |
| Inne imiona |
Tyrezjasz, Terezjasz |
|---|---|
| Występowanie | |
| Rodzina | |
| Dzieci | |
Kiedyś zobaczył dwa splecione węże w czasie godów i uderzył je kijem. Zabił samicę i został przemieniony w kobietę. Był nią tak długo, aż znów napotkał spółkujące węże. Po zabiciu samca, ponownie stał się mężczyzną.
Za sprawą bogów był ociemniały. Miało to być następstwem (różne wersje):
- zdradzania ludziom boskich tajemnic;
- zaskoczenia Ateny nago w kąpieli - stracił wzrok, kiedy bogini zakryła mu oczy swoimi dłońmi[1];
- sprzeciwienia się zdaniu Hery – Hera i Zeus spierali się o to, kto jest bardziej skłonny ulegać pokusom miłości: mężczyzna czy kobieta. Wezwali na sędziego Tejrezjasza, ponieważ przez część swego życia był kobietą. Tejrezjasz był tego samego zdania co Zeus, odparł więc: „kobieta”. Hera sprawiła, że oślepł. Wedle innej wersji pytanie brzmiało: "komu miłość daje więcej przyjemności", Wróżbita miał odrzec, że "dziesięciokrotnie więcej kobiecie niż mężczyźnie", co nie spodobało się żonie Zeusa[1].
W ramach rekompensaty za odebranie wzroku, Zeus uczynił Tejrezjasza osobą żyjącą 7 razy dłużej niż przeciętny człowiek i przyznał mu dar przewidywania przyszłości. Dar rozumienia ptasich języków miał z kolei otrzymać od Ateny. Bogini nie mogła przywrócić mu wzroku (o co prosić ją miała Chariklo, jedna z nimf morskich i przyjaciółka bogini) ale przetkała uszy Tejrezjasza w taki sposób, że rozumiał mowę wszystkich ptaków[1].
Potrafił również wytłumaczyć powód klęsk nękających Teby pod rządami Edypa. Podczas wojny Siedmiu przeciw Tebom objawił Tebańczykom, iż warunkiem ich zwycięstwa jest złożenie Aresowi ofiary z chłopięcia, pochodzącego od najstarszych Kadmejczyków zwanych "Zasianymi" (Spartoi) czyli tymi, którzy wyrośli z zębów smoka[2]. Tym chłopięciem okazał się być Menojkeus, syn Kreona.
Tejrezjasz jako jedyny z wszystkich ludzi - zachował w Hadesie pełnię władz umysłowych[1]. Za radą czarodziejki Kirke właśnie do przebywającego w Hadesie Tejrezjasza udał się Odyseusz i od niego dowiedział się, że przyczyną jego tułaczki jest gniew Posejdona spowodowany oślepieniem Polifema. Otrzymał także informacje co ma zrobić po powrocie do Itaki i że u kresu życia odbyć będzie musiał jeszcze jedną wędrówkę, której celem ma być ostateczne przebłaganie władcy mórz i oceanów[3]. O tym spotkaniu z Tejrezjaszem opowiadał Odyseusz w dialogu z Penelopą:
"Żono, my nie doszliśmy jeszcze do kresu wszystkich
Mozołów, bo pozostał trud, którego nie zmierzysz,
Tak wielki jest i ciężki, a muszę go szczerze wypełnić.
To mi przepowiedziała dusza Tejrezjaszowa"[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, 2003, s. 378, ISBN 83-7391-077-8.
- ↑ Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, 2003, s. 389, ISBN 83-7391-077-8.
- ↑ Zygmunt Kubiak, Literatura Greków i Rzymian, 2003, s. 24-25, ISBN 83-7391-078-6.
- ↑ Zygmunt Kubiak, Literatura Greków i Rzymian, 2003, s. 49, ISBN 83-7391-078-6.
Bibliografia
edytuj- Słownik kultury antycznej pod red. Lidii Winniczuk. Wiedza Powszechna, Warszawa, 1986. ISBN 83-214-0406-5