Telemarkskanalen

Telemarkskanalen – nazwa śródlądowej drogi wodnej łączącej miejscowości Skien oraz Dalen w regionie administracyjnym Telemark w południowej Norwegii. Powstała w XIX w. droga wodna wykorzystuje kilka z szeregu długich jezior, występujących licznie w dorzeczu rzeki Skien, które połączono dwoma przekopanymi kanałami z 18 śluzami zgrupowanymi w 8 zespołów.

Telemarkskanalen

MS „Henrik Ibsen” na śluzach Vrangfoss
Państwo	Norwegia
Lata budowy	1854–1892
Długość	105 km
Różnica poziomów	72 m
Początek
Miejsce	Skien
współrzędne	59°12′13″N 9°36′39″E
Koniec
Miejsce	Dalen
współrzędne	59°26′40″N 8°01′20″E
Typ kanału	żeglugowy
Śluzy	18
Położenie na mapie Vestfold og Telemark początek koniec
Położenie na mapie Norwegii początek koniec

Śluzy Vrangfoss w latach 80. XIX w.

Śluzy Løveid w latach 90. XIX w.

Pierwszy kanał, Norsjø–Skien, z zespołami śluz w Skien i Løveid, został zbudowany w latach 1854–1861. Łączy miejscowość Skien z jeziorem Norsjø. Drugi kanał, Norsjø – Bandak, dłuższy od poprzedniego, prowadził z od zachodniej zatoki jeziora Norsjø przez jeziora Flåvatn i Kviteseidvatn do wschodniego krańca jeziora Bandak. Został otwarty w 1892 r. przez ówczesnego ministra transportu Norwegii, Hansa H. T. Nysoma. W chwili swojego uruchomienia kanał ten uznawany był w całej Europie za wybitne dzieło inżynierii. Odnoga tej drogi wodnej, wiodąca z północnego krańca jeziora Norsjø, daje dostęp przez jezioro Heddalsvatnet do odległego o niespełna 30 km miasta Notodden. Odcinek Norsjø – Bandak był wykorzystywany nie tylko do transportu statkami i barkami pasażerów i ładunków, ale również do spławu drewna, wykorzystywanego w zakładach papierniczych Norske Skog Union w Skien. Spław zanikł w związku z zamknięciem papierni w 2006 r. Cały kanał, umożliwiający w pewnym zakresie na regulowanie poziomu wody w jeziorach na swojej trasie, pełni też ograniczone funkcje przeciwpowodziowe.

Cały kanał Telemark liczy 105 km długości. 18 śluz pozwala pokonać w drodze ze Skien do Dalen różnicę wysokości wynoszącą 72 m. Największy zespół śluz to Vrangfoss, gdzie przy pomocy pięciu kolejnych komór pokonuje się różnicę poziomów 23 m.

Śluzy kanału Telemark

Na kanale znajduje się 18 śluz w 8 zespołach:

Nazwa zespołu śluz	Wysokość podnoszenia	Liczba śluz	Czas śluzowania
Skien	5 m	1	20 min
Løveid	10.3 m	3	35 min
Ulefoss	10.7 m	3	40 min
Eidsfoss	10 m	2	30 min
Vrangfoss	23 m	5	60 min
Lunde	3 m	1	15 min
Kjeldal	3 m	1	15 min
Hogga	7 m	2	25 min

Parametry śluz

Wymiar	Metry	Stopy	Uwagi
Prześwit (od lustra wody)	16	52.5	Odcinek Ulefoss–Dalen: max 12.8 m
Długość	31.4	100
Szerokość	6.6	21
Zanurzenie	2.5	8

Kanał Telemark od Skien do Dalen

Kanał Telemark na mapie z 1902 r. (zaznaczony kolorem niebieskim)

Żegluga na kanale

Pierwszymi statkami kursującymi po kanale od 1861 r. były towarowe parowce „Statsraad Stang” i „St. Olaf”, a pierwszym statkiem pasażerskim – pływający w latach 1862–1882 parowiec „Amtmand Aall”. Dziś po kanale kursują statki pasażerskie „Victoria” (zwodowany w 1882 r.) i „Henrik Ibsen” (zwodowany w 1907 r.), obecnie realizujące rejsy turystyczne. „Victoria” pływa po kanale Norsjø–Skien od chwili swego zwodowania (do 1953 r. jako parowiec), zaś po kanale Bandak–Norsjø od momentu jego otwarcia.

Znaczenie kulturalne kanału

Kanał Telemark został ogłoszony „Miejscem millenijnym” regionu Telemark. W czerwcu 2017 r. został wpisany na norweską listę Narodowego Dziedzictwa Kultury.