Telomerazaenzym rybonukleoproteinowy, którego zadaniem jest dobudowanie brakującego (w związku z tzw. problemem replikacji końca) 3'-końcowego odcinka nici DNA (tak zwanej nici opóźnionej)[1]. Telomeraza posługuje się w tym celu zintegrowaną z nią cząsteczką RNA. Cząsteczka ta ma odcinek bogaty w cytozynę, odgrywający rolę matrycy do wydłużenia końca 3′ DNA. Do nici tej dobudowywane są sekwencje telomerowe. Z kolei prymaza syntetyzuje RNA starterowy, którego obecność pobudza polimerazę do odtworzenia brakującego fragmentu nici opóźnionej DNA. Po replikacji starter jest usuwany. Powstaje nowy ubytek – tym razem jednak w obrębie telomeru, a nie obszaru kodującego.

Schemat działania telomerazy
Część RNA telomerazy Tetrahymena thermophila

Telomeraza występuje w intensywnie dzielących się komórkach, a jej aktywność zmniejsza się z wiekiem. To zmniejszenie aktywności łączy się ze starzeniem się komórek. W komórkach nowotworowych aktywność telomerazy zwykle (poza niektórymi nowotworami w późnych stadiach[2]) jest podwyższona. Znaczne ilości telomerazy występują w limfocytach i makrofagach[2]. Aktywność telomerazy przedłużają kurkuminoidy występujące w roślinach z rodzaju traganek: Astragalus propinquus i Astragalus membranaceus[3].

Według Carol Greider i Elizabeth Blackburn telomeraza jest intensywnie syntetyzowana w komórkach linii płciowej a w komórkach somatycznych ulega represji. Rozwój nowotworów jest natomiast związany z zahamowaniem działania represora[2].

Przypisy

edytuj
  1. Gérald Gavory, Mark Farrow, Shankar Balasubramanian, Minimum length requirement of the alignment domain of human telomerase RNA to sustain catalytic activity in vitro, „Nucleic Acids Research”, 30 (20), 2002, s. 4470–4480, DOI10.1093/nar/gkf575, PMID12384594, PMCIDPMC137139 [dostęp 2021-12-08] (ang.).
  2. a b c Ferris Jabr. Święto nauki. „Świat Nauki”. nr. 7 (239), s. 42-51, lipiec 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.  za Carol W. Greider, Elizabeth H Blackburn. Telomery, telomeraza i nowotwory. „Świat Nauki”, kwiecień 1996. Prószyński Media. ISSN 0867-6380. 
  3. Thanachai Taka i inni, Curcuminoid derivatives enhance telomerase activity in an in vitro TRAP assay, „Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters”, 24 (22), 2014, s. 5242–5246, DOI10.1016/j.bmcl.2014.09.059, PMID25305686 [dostęp 2021-12-08] (ang.).