Pięknoskórnik modry
Pięknoskórnik modry (Terana coerulea (Lam.) Kuntze) – gatunek grzybów z rodziny korownicowatych (Phanerochaetaceae)[1]. Deutsche Gesellschaft für Mykologie uznało ten gatunek za „grzyba roku” („Pilz des Jahres”) 2009[2].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pięknoskórnik modry |
| Nazwa systematyczna | |
| Terana coerulea (Lam.) Kuntze Revis. gen. pl. 2: 872 (Lipsk, 1891) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Terana, Phanerochaetaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1779 r. Jean-Baptiste de Lamarck nadając mu nazwę Byssus coerulea. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1891 r. Otto Kuntze, przenosząc go do rodzaju Terana[1].
- Athelia caerulea (Lam.) Chevall. 1826
- Athelia coerulea (Lam.) Chevall. 1826
- Auricularia phosphorea Sowerby 1815
- Byssus caerulea Lam. 1779
- Byssus phosphorea L. 1764
- Corticium caeruleum (Lam.) Fr. 1838
- Dematium violaceum Pers. [1801
- Pulcherricium caeruleum (Lam.) Parmasto 1968
- Thelephora caerulea (Lam.) Schrad. ex DC. 1805
- Thelephora coerulea (Lam.) Schrad. ex DC. 1805
- Thelephora indigo Schwein. 1822
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako nalotek modry, powłocznik modry i koralak błękitny[4].
Morfologia edytuj
Wytwarza owocniki resupinatowe, czyli rozpostarte i ściśle przylegające do podłoża, z hymenium na wolnej powierzchni. Odznaczają się ciemnoniebieską barwą. Brzeg jest nieco uniesiony. Owocnik ma 2–6 mm grubości, jest ciemnoniebieski z jaśniejszym brzegiem[5]. Ma woskowatą lub aksamitną w dotyku powierzchnię, gdy wyschnie jest kruchy i łamliwy. Zwykle wyrasta na martwym drewnie drzew liściastych, jesionów, wierzb, leszczyn. Wysyp jest biały[5]. Zarodniki są elipsoidalne, gładkie, cienkościenne, bezbarwne lub jasnoniebieskie, o wymiarach 7–12 × 4–7 µm. Podstawki zawierają cztery zarodniki, są buławkowate, bezbarwne lub niebieskawe, o wymiarach 40–60 × 5–7 µm[6].
Występowanie i siedlisko edytuj
Saprotrof. Występuje w ciepłym klimacie, opisywany był z Azji, Afryki, Nowej Zelandii, Ameryki Północnej, Wysp Kanaryjskich, Europy[7], Tajwanu[8], Tajlandii[9] i Turcji[10]. Obecnie w Polsce prawdopodobnie nie występuje (ostatnio notowany w 1933 z Poznania, umieszczony na Czerwonej liście z kategorią EX jako wymarły lub zaginiony[11].
Biochemia edytuj
Wykazano, że barwnik odpowiedzialny za ciemnoniebieskie zabarwienie owocników Terana caerulea to polimer związków zbliżonych budową do kwasu teleforowego[12].
Grzyb eksponowany na działanie zewnętrznych czynników, takich jak wysoka temperatura (42° C), toksyczne opary rozpuszczalników lub roztwór toluenu wytwarza antybiotyk nazwany kortalkeronem (wodzian 2-hydroksy-6H-3-pirono-2-karboksyaldehydu), który hamuje wzrost Streptococcus pyogenes[13]. Zbadano szlak biosyntezy tego związku, wychodzący od glukozy[14][15][16]. Z T. caerulea wyizolowano związki o tzw. szkielecie benzobisbenzofuranoidowym, nazwane kortycynami A, B i C[17].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Deutsche Gesellschaft für Mykologie e.V [online], dgfm-ev.de [dostęp 2017-11-26] (niem.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
- ↑ a b Miller HR, Miller OK. (2006). North American Mushrooms: a Field Guide to Edible and Inedible Fungi. Guilford, Conn: Falcon Guide. p. 433. ISBN 0-7627-3109-5
- ↑ Ellis, J. B.; Ellis, Martin B. (1990). Fungi Without Gills (Hymenomycetes and Gasteromycetes): an Identification Handbook. London: Chapman and Hall. p. 165. ISBN 0-412-36970-2.
- ↑ Krieglsteiner GJ. (1983). "The blue corticium Pulcherricium caeruleum and its occurence in Europe". Zeitschrift für Mykologie 49(1): 61–72.
- ↑ Wu S-H, Chen Z-C. (1989). "Pulcherricium caeruleum new record (Fr. Parm. Corticiaceae, Basidiomycetes). A new record from Taiwan". Taiwania 34(1): 1–4.
- ↑ Hjorstam K, Ryvarden L. (2008). "Aphylophorales from Northern Thailand". Nordic Journal of Botany 2(3): 273–281.
- ↑ Sesli E. (2008). "Checklist of the Turkish ascomycota and basidiomycota collected from the Black Sea region". Mycotaxon 99: 71–74
- ↑ Wojewoda, W., Ławrynowicz, M., 2006, Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce. Red list of macrofungi in Poland.
- ↑ Neveu A, Baute R, Bourgeois G, Deffieux G. (1974)."Recherches sur le pigment bleu du champignon Corticium caeruleum (Schrad. ex Fr.) Fr. (Aphyllophorales)". Bulletin de la Societe de pharmacie de Bordeaux 113(3): 77–85.
- ↑ Baute R, Baute M-A, Deffieux G, Filleau M-J. (1976). "Cortalcerone, a new antibiotic induced by external agents in Corticium caeruleum". Phytochemistry 15(11): 1753–1755.
- ↑ Baute R, Baute M-A, Deffieux G, Filleau M-J. (1977). "Conversion of glucose to cortalcerone via glucosone by Corticium caeruleum". Phytochemistry 16(12): 1895–1897.
- ↑ Baute M-A, Baute R. (1984). Occurrence among macrofungi of the bioconversion of glucosone to cortalcerone. Phytochemistry 23(2): 271–274.
- ↑ Baute R, Baute M-A, Deffieux G. (1987). Proposed pathway to the pyrones cortalcerone and microthecin in fungi". Phytochemistry 26(5): 1395–1397.
- ↑ Briggs LH, Cambie RC, Dean IC, Hodges R, Ingram WB, Rutledge PS. (1976). "Chemistry of fungi. XI. Corticins A, B, and C, benzobisbenzofurans from Corticium caeruleum". Australian Journal of Chemistry 29: 179–190