Tramwaje w Budapeszcie

system komunikacji tramwajowej w stolicy Węgier

Tramwaje w Budapeszcie – system tramwajowy działający w stolicy Węgier - Budapeszcie.

Tramwaje w Budapeszcie
tramwaj
logo
Ilustracja
Państwo

 Węgry

Lokalizacja

Budapeszt

Operator

BKV

Liczba linii

25 (+ 10 wariantowych)

Lata funkcjonowania

od 1866

Infrastruktura
Długość sieci

158,35 km

Rozstaw szyn

1435 mm

Liczba przystanków

629

Strona internetowa
Schemat linii tramwajowych
Tramwaje w Budapeszcie w 1979 r. (na zdj. – Ganz UV)
Tramwaje Tatra T5C5K
Tramwaj DÜWAG TW-6000
Tramwaj KCsV7
Tramwaj Siemens Combino Plus
Tramwaj Siemens Combino Plus
Tramwaj UV
Tramwaj Ganz CSMG

Historia

edytuj

Historia budapeszteńskich tramwajów rozpoczyna się w 1866 r., kiedy uruchomiono pierwszy tramwaj konny – jeździł z Pesztu, z obecnego pl. Kalwina (Kálvin tér – na małej obwodnicy – Kiskörút, początek Üllői út) do Újpestu (do mostu kolejowego Újpesti) przez Váci út. Obecnie również jest to jedna z głównych linii tramwajowych miasta. Po sukcesie jakim okazała się budowa pierwszej linii powstawały kolejne w jeszcze osobnych miastach, Budzie i Peszcie. Ponieważ sieci w obu tych miastach nie miały ze sobą żadnego połączenia, istniały dwie spółki które je obsługiwały: w Budzie BKVT (Budai Közúti Vaspálya Társaság), w Peszcie PKVT (Pesti Közúti Vaspálya Társaság – odpowiednio: Budańska i Peszteńska Spółka Ulicznej Drogi Żelaznej). Po połączeniu miast połączyły się również spółki, tworząc w r. 1878 Budapeszteńską Spółkę Ulicznej Drogi Żelaznej (Budapesti Közúti Vaspálya Társaság).

Z kolei pierwsza linia tramwaju elektrycznego powstała w 1887 r. – nie przez elektryfikację którejś z linii istniejącego tramwaju konnego, ale przez budowę całkowicie nowej linii. Biegła ona po dużej obwodnicy, od dw. Nyugati do skrzyżowania z ul. Królewską (Király utca) i była to pierwsza linia tramwaju elektrycznego w Europie w centrum miasta. Elektryfikacja linii była finansowana przez Siemens & Halske. Linia okazała się dużym sukcesem, dlatego firma Siemens powołała jeszcze w tym samym roku swojego operatora tramwajów elektrycznych – Budapesti Villamos Városi Vasút (BVVV, Budapeszteńska Elektryczna Kolej Miejska) – poprzednika dzisiejszego Budapeszteńskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego (BKV). W przewidywaniu dalszych sukcesów, ułożono tory tramwajowe na zbudowanym rok później Moście Małgorzaty, ale na razie pojechał nim tramwaj konny (elektryczny dopiero w 1894)[1].

W 1889 wybudowano pierwszą linię normalnotorową o szerokości 1435 mm (dotychczas tramwaje w Budapeszcie miały szerokość 1000 mm).

Do lat 80. XIX w. przewozy tramwajem konnym stale rosły, linie rozprzestrzeniały się po całym mieście. Ale jeśli w r. 1895 tramwaje konne przewiozły 23 mln pasażerów, to w r. 1896 tylko 300 tys. Tramwaje elektryczne jeździły nawet co minutę, najrzadziej co 10 minut. Zmuszało to spółkę BKVT do elektryfikacji kolejnych linii tramwajów konnych.

Po I wojnie światowej nowo utworzona spółka BSzKRt. (1923 r.) zadbała o uporządkowanie sieci tramwajowej w mieście. Przebudowała systemy zasilania prądem, wprowadzała do jazdy składy dwuwagonowe lub przegubowe, likwidowała torowiska w wąskich uliczkach. W 1927 r. zniknął ostatni tramwaj konny – do tej pory jeździł na Wyspie Małgorzaty jako atrakcja turystyczna.

Po II wojnie sytuacja była katastrofalna: nie było elektryczności, mosty na Dunaju były zniszczone. Jednak tramwaj w Peszcie ruszył ponownie jeszcze na wiosnę 1945 r., tzn. gdy w Budzie trwały jeszcze walki. Utworzone wskutek rozbicia BSzKRt przedsiębiorstwo FVV (Fővárosi Villamos Vállalat, Stołeczne Przedsiębiorstwo Tramwajowe) odnowiło stare tramwaje (niektóre jeszcze sprzed I wojny światowej), wprowadziło nowe typy (m.in. produkowany przez zakłady Ganza model UV, który stał się czymś w rodzaju symbolu budapeszteńskich tramwajów).

Moment utworzenia BKV (1968 r.) to czas likwidowania komunikacji tramwajowej. Budowa metra była dla miasta tak dużym obciążeniem finansowym, że nie kupowano nowych tramwajów – większość stanowiły wyprodukowane w I poł. XX w., nawet pod koniec XIX – a jednocześnie skracano istniejące linie i zmniejszano częstotliwość kursów.[potrzebny przypis] Jedynie w 1998 wydłużono linię nr 14 o 1800 m.

W XXI wieku wybudowano trakcję tramwajową na Bem Rakpart, Feltáró út (do Savoya Park), na moście Rakoczego oraz na Szerémi út, Hengermalom út i Etele út wraz z krańcem przy Somogyi út.

Obecnie projektowana jest odbudowa tras tramwajowych w ulicy Thököly, al. Rákócziego, na moście Elżbiety i w al. Bajcsy-Zsilinszky’ego[potrzebny przypis]. Odbudowa tras tramwajowych ma umożliwić jazdę bez zbędnych przesiadek.

Tramwaje w Budapeszcie kursują w godzinach 4.30–23.00. Największą częstotliwość mają linie 4 i 6, które okrążają peszteński Wielki Bulwar – w godzinach szczytu pasażerskiego kursują co 4–5 minut.

Po II wojnie światowej w drugiej połowie lat 50. XX w. wprowadzono do eksploatacji tramwaje UV, produkowane przez zakłady Ganza. W kolejnych latach powstały cztery odmiany tego tramwaju:

  • UV1, lata produkcji 1956–1957, nr 3200-3249
  • UV2, lata produkcji 1957–1958, nr 3250-3349
  • UV3, lata produkcji 1959–1961, nr 3350-3474
  • UV5, lata produkcji 1962–1965, nr 3800-3899

Tramwaje UV dominowały na ulicach Budapesztu do połowy lat 90. XX w. W latach 60. XX w. rozpoczęto produkcję tramwajów Ganz CsMG-1 (Csuklós Motorkocsi – przegubowa jednostka silnikowa), w l. 70. – CsMG-2 i CsMG-3. Tramwaje są trójczłonowe, w całości wysokopodłogowe. Unowocześnioną wersją CsMG jest KCSV (Korszerűsített Csuklós Villamos – unowocześniony tramwaj przegubowy) – odmiana KCSV 7 została wprowadzona do Budapesztu w l. 1997-1999.

W pierwszej połowie lat 80. BKV kupiło czteroosiowe tramwaje Tatra T5C5 w ilości 322 wagonów. W l. 2003-04 unowocześniono niektóre z nich, nadając im oznaczenie T5C5K.

W latach 2001–2002 oraz w 2010 zakupiono 92 używanych tramwajów DÜWAG TW6000 z Hanoweru (z połowy l. 70. XX w.).

W latach 2006–2007 sprowadzono do Budapesztu 40 wagonów Siemens Combino Plus. Kursują one m.in. na liniach 4 i 6. Tramwaje są sześcioczłonowe, dwukierunkowe, w całości niskopodłogowe o długości 54 m.

W sierpniu 2007 r. wycofano z eksploatacji ostatni tramwaj UV, który jeździł po mieście od 1956 r.

W latach 2015–2016 zostały zakupione tramwaje CAF Urbos 3, w liczbie 47 sztuk.

Nr Przystanek początkowy Przystanek końcowy
1 Bécsi út / Vörösvári út Kelenföld vasútállomás M
2 Jászai Mari tér Közvágóhíd H
3 Gubacsi út / Határ út Mexikói út M
4 Széll Kálmán tér M Újbuda-központ M
6 Széll Kálmán tér M Móricz Zsigmond körtér M
12 Angyalföld kocsiszín Rákospalota, Kossuth utca
14 Lehel tér M Káposztásmegyer, Megyeri út
17 Bécsi út / Vörösvári út Savoya Park
19 Bécsi út / Vörösvári út Kelenföld vasútállomás M
24 Keleti pályaudvar M Közvágóhíd H
28 Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) Izraelita temető
28A Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) Új köztemető (Kozma utca)
28B Keleti pályaudvar M Új köztemető (Kozma utca)
37 Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) Új köztemető (Kozma utca)
37A Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) Sörgyár
41 Bécsi út / Vörösvári út Kamaraerdei Ifjúsági Park
42 Határ út M Tulipán utca
47 Deák Ferenc tér M Városház tér
48 Deák Ferenc tér M Savoya Park
49 Deák Ferenc tér M Kelenföld vasútállomás M
50 Határ út M Pestszentlőrinc, Béke tér
51 Mester utca / Ferenc körút Nagysándor József utca
51A Mester utca / Ferenc körút Ferencváros vasútállomás –
Málenkij Robot Emlékhely
52 Határ út M Pesterzsébet, Pacsirtatelep
56 Hűvösvölgy Városház tér
56A Hűvösvölgy Móricz Zsigmond körtér M
59 Szent János Kórház Márton Áron tér
59A Széll Kálmán tér M Márton Áron tér
59B Hűvösvölgy Márton Áron tér
60 Városmajor Széchenyi-hegy, Gyermekvasút
61 Hűvösvölgy Móricz Zsigmond körtér M
62 Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) Rákospalota, MÁV-telep
62A Kőbánya alsó vasútállomás (Mázsa tér) (↓)
Kőbánya alsó vasútállomás (↑)
Rákospalota, MÁV-telep
69 Mexikói út M Újpalota, Erdőkerülő utca

Linie tramwajowe są obsługiwane przez następujące pojazdy (stan z 6 grudnia 2019 r.):

Zdjęcie Typ Liczba Lata produkcji Lata eksploatacji Zajezdnia
Zakupiono W ruchu
  Ganz GCSM–1 35 2 1967–68 od 1967 Kelenföld[2]
Ganz CSMG–2 85 33 1970–72, 1975 od 1970
Ganz CSMG–3 29 1 1977 od 1977
  Ganz KCSV–7 30 1997–99 od 1997 Ferencváros[2]
  Tatra T5C5 322 50 1978, 1980, 1984 od 1978 Baross[2]
  ČKD–BKV Tatra T5C5K2
ČKD–BKV Tatra T5C5K2M
270 2002–04, 2009– od 2003 Angyalföld, Budafok, Kelenföld, Szépilona[2]
  Duewag TW 6000 93 85 1975–78 od 2001 Ferencváros, Száva, Zugló[2]
LHB TW 6000 24+1 1980–85 od 2012 Száva[2]
  Siemens Combino 40 2006–07 od 2006 Hungária[2]
  CAF Urbos 3
dziewięcioczłonowy
12 (+5) 2015–16, 2019–20 od 2016 Budafok, Hungária[2]
  CAF Urbos 3
pięcioczłonowy
35 (+20) 2015–16, 2019–20 od 2015 Budafok, Száva[2]

Przypisy

edytuj
  1. [1] A budapesti Duna-hidak, rozdz. A Margit híd, data dostępu 2011-10-25.
  2. a b c d e f g h i Járművek. online.winmenetrend.hu. (węg.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj