Układ mięśniowy (łac. systema musculorum) – istnieją dwa rodzaje mięśni, które przeciętnie stanowią 40% masy całego ciała. Typowy mięsień szkieletowy zbudowany jest z brzuśca oraz ścięgien. Brzusiec jest skupieniem włókien mięśniowych. Ma czerwone zabarwienie ze względu na obecność barwnika – mioglobiny. Większość mięśni ma jeden brzusiec, np. mięsień pośladkowy, niektóre mają ich jednak więcej, np. mięsień dwugłowy ramienia.

Układ mięśniowy

Najprostsze mięśnie w ciele człowieka to mięśnie gładkie odpowiedzialne za ruchy bezwiedne, takie jak rozszerzanie źrenic, skurcze jelit i żołądka. Mięśnie poprzecznie prążkowane umożliwiają poruszanie się. Mają bardziej złożoną budowę niż mięśnie gładkie i powstały później w procesie ewolucji. Specjalna grupa mięśni poprzecznie prążkowanych powoduje rytmiczne ruchy serca pompującego krew.

Podział mięśni

edytuj

Mięśnie (łac. musculi) możemy podzielić na kilka rodzajów:

Pod względem topograficznym (w zależności od położenia)

edytuj

Pod względem czynności

edytuj
  • Mięśnie antagonistyczne są to: zginacze i prostowniki – działają antagonistycznie – podczas ruchu jeden kurczy się bardziej od drugiego (np. mięsień dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy ramienia).
  • Mięśnie synergistyczne (współdziałają w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu), np. mięśnie żebrowe czy mięśnie tułowia.

Przy czym podział ten jest prawdziwy względem kierunku działania, bowiem w każdym ruchu zawsze biorą udział obie przeciwnie działające grupy mięśni. Gdy jedna z nich działa silniej, np. przy zgięciu, druga działa słabiej i tylko hamuje zamierzony ruch, np. prostowanie. To współdziałanie sprawia iż ruch jest płynny, precyzyjny i kontrolowany.

Pod względem budowy

edytuj
  • płaskie, np. brzucha
  • okrężne, np. wokół ust, oczu i odbytu
  • jednobrzuścowy – wrzecionowaty, np. mięśnie pośladków
  • dwugłowy, np. biceps, mięsień zginacz ramienia
  • czworogłowy, np. uda
  • trójgłowy, np. triceps, mięsień prostownik ramienia
  • szerokie, np. mięśnie wyścielające ściany brzucha i klatki piersiowej
  • krótkie, np. mięśnie wokół kręgosłupa
  • długie, np. mięśnie kończyn

Pod względem przyczepu

edytuj
  • dwugłowe
  • trójgłowe
  • czworogłowe
  • pięciogłowe np.: szyi macicy

Budowa morfologiczna mięśni

edytuj
  1. brzusiec zbudowany z włókien mięśniowych
  2. ścięgno początkowe i końcowe
  3. przyczep początkowy i końcowy

Typy morfologiczne mięśni szkieletowych

edytuj
  1. wrzecionowaty
  2. płaski
  3. wielogłowy (dwu–, trój–, czworogłowy) – gdy brzusiec dzieli się na jednym ze swoich końców na wiele części czyli tzw. głowy
  4. dwubrzuścowy – gdy brzusiec ma w swojej części środkowej trzecie ścięgno, które dzieli mięsień na dwie części
  5. pierzasty – gdy ścięgno wnika ostrym końcem w głąb brzuśca a włókna biegną skośnie do jednej lub obu krawędzi

Elementy pomocnicze mięśni

edytuj
  1. Powięzie (fasciae) – błony zbudowane z tkanki łącznej włóknistej, których zadaniem jest zewnętrzna osłona poszczególnych mięśni, grup mięśniowych i całej warstwy. Występują one przeważnie w kończynach, a ich odnogi przyczepiając się do kości oddzielają od siebie poszczególne grupy mięśniowe tworząc tzw. przegrody międzymięśniowe.
  2. Kaletki maziowe (bursae synoviales) – występują między odcinkami narządu ruchu czyli między kością a ścięgnem lub mięśniem, między torebką stawową a ścięgnem, między kością a skórą; ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie.
  3. Pochewki ścięgien (vaginae tendinum) – obejmują ścięgna mięśni i podobnie jak kaletki maziowe ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie. Zbudowane z cewki i dwóch blaszek: pokrywającej bezpośrednio ścięgno mięśnia i wyścielającej wewnętrzną powierzchnię pochewki włóknistej. Blaszki te przechodzą w siebie tworząc krezkę ścięgna.
  4. Bloczki mięśni (trochleae musculares) – stanowią podporę, wokół których owijające się ścięgna mięśni zmieniają kierunek swego przebiegu i działania.
  5. Trzeszczki (ossa sesamoidea) – działają podobnie do bloczków mięśni, lecz w przeciwieństwie do nich są ruchome oraz są włączone w ścięgna mięśni w pobliżu ich przyczepów. Trzeszczki zmieniają kierunek ścięgna.
  6. Troczki (retinacula) – są silnymi, krótkimi wiązkami ścięgnistymi utrzymującymi ścięgna mięśni blisko kości. Razem z kością mogą tworzyć kanały dla przebiegu ścięgien, umożliwiając z jednej strony zmianę ich położenia, z drugiej, zmieniają kierunek przebiegu ścięgien. Troczki działają zatem jako szczególny rodzaj bloczków mięśniowych.

Mięśnie człowieka

edytuj