Wąwóz Bukowie
Wąwóz Bukowie – wąwóz położony w powiecie ostrowieckim, w gminie Kunów, pomiędzy wsią Bukowie a miastem Kunów[1]. Zgodnie z opublikowaną w listopadzie 2021 roku Regionalną geografią fizyczną Polski, zawierającą najnowszą regionalizację fizycznogeograficzną Polski, Wąwóz Bukowie należy do makroregionu Wyżyna Kielecka i mezoregionu Wyżyna Sandomierska[2].
Wychodnia piaskowców dolnojurajskich w wąwozie Bukowie | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Rodzaj obiektu | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego | |
Położenie na mapie Polski | |
50°45′51,332″N 20°51′27,158″E/50,764259 20,857544 |
Nazwa
edytujNazwa „Bukowie” nawiązuje do dominującej kiedyś na tym obszarze formacji roślinnej, jaką stanowiły lasy bukowe[3].
Charakterystyka
edytujMorfologia
edytujWąwóz rozpoczyna się bardzo łagodnie na wysokości około 254 m n.p.m. Jego południowa część posiada łagodne zbocza, pozbawione stromych segmentów, które stopniowo przechodzą w nieznacznie nachyloną powierzchnię powyżej. Północny fragment charakteryzuje się urwistymi zboczami z wyraźnymi załomami stoku u góry. Wąwóz posiada stosunkowo wąskie dno i cechuje się niewyrównanym spadkiem podłużnym[1]. Na północy łączy się z doliną niewielkiego prawego dopływu rzeki Kamiennej, na wysokości około 190 m n.p.m. Całkowita długość wąwozu dochodzi do 1550 m, a szerokość na różnych odcinkach wynosi od 10 do 100 m[4]. Prawie na całej długości porośnięty on jest krzewami i drzewami liściastymi, a obszar wokół, powyżej górnych załomów stoku, zajmują pola uprawne[1].
Geologia
edytujWąwóz Bukowie wykształcił się niemal w zupełności w obrębie utworów plejstoceńskich, do których na tym obszarze należą lessy, piaski i żwiry rzeczno-wodnolodowcowe oraz gliny zwałowe[5]. W części północnej w ścianach wąwozu odsłania się profil utworów dolnej jury i triasu, z bardzo dobrze zachowanym nachyleniem warstw oraz przebiegiem uskoków. Wychodnie skał mezozoicznych, między innymi drobnoziarniste piaskowce jurajskie, pstry piaskowiec z triasu dolnego oraz wapienie muszlowe, na obszarach przyległych do wąwozu ukryte są pod grubą pokrywą osadów czwartorzędowych. Występujący w obrębie Wąwozu Bukowie 20-metrowy profil wapienia muszlowego zawierający liczne skamieniałości[4] stanowi jedną z jego największych ciekawostek geologicznych.
Geneza
edytujGłównym procesem odpowiedzialnym za powstanie formy jest erozja wąwozowa, związana z niszczącym działaniem wód płynących. Brak stałego odpływu jest czynnikiem odróżniającym wąwozy od dolin rzecznych. Rozwój tego typu form terenu zachodzi najczęściej podczas intensywnych, epizodycznych opadów. Wąwóz powstał w utworach mało odpornych, szczególnie podatnych na erozję liniową[6].
Ochrona
edytujWąwóz Bukowie zlokalizowany jest na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej[4] i Obszaru Specjalnej Ochrony Siedlisk Wzgórza Kunowskie w ramach sieci Natura 2000[7]. Wysoka wartość dydaktyczna sprawiła, że został on wpisany przez Państwowy Instytut Geologiczny do Centralnego Rejestru Geostanowisk Polski[4].
Ciekawostka
edytujW 1939 roku Wąwóz Bukowie został opisany przez ks. Aleksandra Bystrzykowskiego w Monografii historycznej Kunowa nad Kamienną i jego okolicy. W tekście znaleźć można informacje między innymi o lokalizacji formy oraz dokładny opis geologiczny północnego fragmentu wąwozu[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Geoportal.gov.pl [online], geoportal.gov.pl [dostęp 2023-01-31] (pol.).
- ↑ Strzyż M., 2021, Wyżyna Kielecka (342.3); w: Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M. (red.). Regionalna geografia fizyczna Polski, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań, s. 415-422.
- ↑ a b Bystrzykowski A., 1939, Monografja historyczna Kunowa nad Kamienną i jego okolicy, Kraków, str. 411.
- ↑ a b c d ArcGIS Web Application [online], cbdgportal.pgi.gov.pl [dostęp 2023-01-31] .
- ↑ https://bazadata.pgi.gov.pl/data/smgp/arkusze_skany/smgp0818.jpg
- ↑ Migoń P., 2006, Geomorfologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 454 s.
- ↑ http://www.natura2000.tbop.org.pl/node/53