Władysław Łodej
Władysław Łodej (ur. 4 lutego 1904 we wsi Lubienia[1], zm. 31 grudnia 1942) – członek polskiego ruchu oporu zaangażowany w akcję pomocy Żydom, zamordowany wraz z rodziną przez okupantów niemieckich.
| Data i miejsce urodzenia |
4 lutego 1904 |
|---|---|
| Data śmierci |
31 grudnia 1942 |
| Przyczyna śmierci |
zamordowany za pomaganie Żydom |
| Zawód, zajęcie |
uczestnik ruchu oporu |
| Narodowość |
polska |
| Rodzice |
Wojciech i Marianna |
| Małżeństwo |
Wiktoria Lis (zm. 1942) |
| Dzieci |
Edward Zdzisław (1928–1942), Janina (1930–1942), Władysław (1934–1942), Stanisław (1936–1942) |
Życiorys edytuj
Mieszkał wraz z rodziną we wsi Lubienia[2]. Poślubił młodszą o rok Wiktorię Lis, która urodziła mu czworo dzieci: Edwarda Zdzisława (ur. 1928), Janinę (ur. 1930), Władysława (ur. 1934), Stanisława (ur. 1936)[3].
Uczestniczył w kampanii wrześniowej. Po zakończeniu walk powrócił w rodzinne strony, gdzie wkrótce włączył się w działalność konspiracyjną. Według zeznań swojego powinowatego, miał nawet z tego powodu znaleźć się na liście osób poszukiwanych przez Niemców. Inne źródła wskazują natomiast, że powodem, dla którego musiał się ukrywać, były oskarżenia o kłusownictwo i kradzież 500 kg cementu[2].
W nieznanych okolicznościach Łodej zdołał nawiązać kontakt z Żydami z getta w Iłży, którzy pracowali w kopalni rudy żelaza „Władysław” na terenie nadleśnictwa Kutery. 5 sierpnia 1942 wraz ze swym bratankiem Feliksem oraz członkami spowinowaconej rodziny Jańców pomógł w ucieczce z getta grupie około 40 mężczyzn, kobiet i dzieci, której przywódcą był Chil Brawerman[4]. Następnie wraz z rodziną na różne sposoby pomagał ukrywającym się w lasach uciekinierom, w szczególności dostarczał im żywność[5]. W październiku 1942 dołączył do polsko-żydowskiego oddziału partyzanckiego Gwardii Ludowej dowodzonego przez Stanisława Olczyka ps. „Garbaty” (oddział ten zorganizowano na bazie grupy Brawermana)[2].
W listopadzie 1942 oddział „Garbatego” przeprowadził kilka akcji bojowych, które miały na celu zdobycie broni i zaopatrzenia. Ich znaczenie militarne było bardzo niewielkie, niemniej do tego stopnia zaniepokoiły one Niemców, że władze policyjne powiatu starachowickiego podjęły decyzję o przeprowadzeniu w lasach zakrojonej na szeroką skalę obławy[6]. 3 lub 6 grudnia 1942 niemiecka ekspedycja karna otoczyła partyzancki obóz na bagnach Klamocha. W nierównej walce poległo lub zostało zamordowanych ok. 50 partyzantów i żydowskich uciekinierów. Część oddziału, w tym Łodej, „Garbaty” i ranny w rękę Brawerman, zdołała wyrwać się z okrążenia[7].
Po zakończeniu obławy Niemcy rozpoczęli akcję represyjną wymierzoną w Polaków pomagających żydowskim uciekinierom. W połowie grudnia do Lubieni przybyli niemieccy żandarmi, którzy aresztowali żonę i dzieci Łodeja, a jego rodziców – Wojciecha i Mariannę – zamordowali w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach[a][8]. 21 grudnia Wiktorię wraz z czwórką dzieci rozstrzelano w lasach nadleśnictwa Marcule. Władysław Łodej przeżył swoich bliskich tylko o dziesięć dni. 31 grudnia 1942 został zatrzymany i zastrzelony przez „granatowego policjanta” z posterunku w Brodach Iłżeckich. Jego ciało pogrzebano w przydrożnym rowie nieopodal Połągwi[9].
Uwagi edytuj
- ↑ Świadkowie podawali rozbieżne informacje na temat okoliczności śmierci Wojciecha i Marianny Łodejów. Według jednej z wersji żandarmi przybyli do Lubieni 14 grudnia. Nie zastawszy Władysława w rodzinnym domu aresztowali jego żonę i dzieci, a rodziców zastrzelili na miejscu. Inni świadkowie twierdzili natomiast, że niedługo po starciu na bagnach Klamocha Niemcy aresztowali Wiktorię z dziećmi, a rodziców Władysława zamordowali dopiero kilka dni później. Patrz: Berendt 2009 ↓, s. 137–138.
Przypisy edytuj
- ↑ Łodej. geneteka.genealodzy.pl. [dostęp 2020-04-13].
- ↑ a b c Berendt 2009 ↓, s. 134.
- ↑ Berendt 2009 ↓, s. 139.
- ↑ Berendt 2009 ↓, s. 134–135.
- ↑ Berendt 2009 ↓, s. 135–136.
- ↑ Młynarczyk i Piątkowski 2007 ↓, s. 78–80.
- ↑ Młynarczyk i Piątkowski 2007 ↓, s. 83–84.
- ↑ Berendt 2009 ↓, s. 137–138.
- ↑ Berendt 2009 ↓, s. 138.
Bibliografia edytuj
- Grzegorz Berendt: Rodzina Łodejów. W: Aleksandra Namysło (red.): „Kto w takich czasach Żydów przechowuje?...”: Polacy niosący pomoc ludności żydowskiej w okresie okupacji niemieckiej. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009. ISBN 978-83-7629-043-0.
- Jacek Andrzej Młynarczyk, Sebastian Piątkowski: Cena poświęcenia. Zbrodnie na Polakach za pomoc udzielaną Żydom w rejonie Ciepielowa. Kraków: Instytut Studiów Strategicznych, 2007. ISBN 978-83-87832-62-9.