Wielka Roztoka
Wielka Roztoka (Roztoczanka[2], Rytrzanka[3], Roztoka Wielka) – potok, lewobrzeżny dopływ Popradu[4] o długości 9,63 km[5].
 Widok z Radziejowej na dolinę Wielkiej Roztoki | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Lokalizacja | |
| Potok | |
| Długość | 9,63 km |
| Źródło | |
| Wysokość |
ok. 760 m n.p.m.[1] |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Poprad |
| Miejsce | |
| Wysokość |
ok. 345 m n.p.m.[1] |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie gminy Rytro  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
Potok płynie w Beskidzie Sądeckim. Bierze swój początek z połączenia potoków Lajpcyk (Łajpcyk), Średni i Pod Dudłą, na wysokości ok 760 m n.p.m., których źródła znajdują się na wysokości ok. 1100 m, na stokach Małej Radziejowej, Złomnistego Wierchu Południowego i Złomnistego Wierchu Północnego (główny grzbiet Radziejowej). Płynie stąd w kierunku północno-wschodnim, a następnie wschodnim doliną ograniczoną od północy bocznym grzbietem odchodzącym od Wielkiej Przehyby (Wietrzne Dziury, Wdżary Wyżne, Połom), a od południa bocznym grzbietem Radziejowej (Jaworzyny, Przełęcz Maćkowska, Jaworzyna, Jastrzębska Góra). Dalej zasilany jest przez wody licznych potoków, m.in. Podstudnia, Borsudzyny (Szczecina), Bański Potok (Baniska). Po przepłynięciu 7 km łączy się z potokiem Mała Roztoka i pod nazwą Roztoczanka (Rytrzanka) na odcinku 2 km płynie przez Rytro (Wilkówka, Osiedle za szkołą, Mikuty) i uchodzi do Popradu uregulowanym odcinkiem.
W XIX wieku znajdowały się nad nim 2 młyny (przy granicy z Roztoką Ryterską). Na istniejącej do lat 80. XX wieku tzw. Młynówce (odchodzącej od potoku w miejscu tzw. tamy i płynącej przez centrum Rytra), do połowy XX wieku istniały też dwa młyny (p. Chmielaka i p. Lachnera). Obecnie z Młynówki pozostały niewielkie zachowane odcinki w centrum Rytra i na Piaskach. Działa natomiast uruchomiona w 1985 roku przy kościele mała hydroelektrownia.
Również dolina, którą płynie nosi nazwę doliny Wielkiej Roztoki. W nazewnictwie ludowym roztoką nazywa się rozwidlenie doliny, miejsce, w którym schodzą się dwa strumienie, a także po prostu dolinę czy wąwóz górski i płynący nim potok. Jest to nazwa pochodzenia słowiańskiego. W dolinie Wielkiej Roztoki odgrywa się akcja napisanego przez Marię Kownacką opowiadania dla dzieci Rogaś z Doliny Roztoki.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Rytrzanka na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-06-27].
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024
- ↑ Wielka Roztoka na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (wynik wyszukiwania), Główny Geodeta Kraju, za: Mapa topograficzna w skali 1:10 000; Protokół z posiedzenia KNMiOF w dniach 12 – 13 kwietnia 2005 [dostęp 2017-06-27].
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 310, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Wielka Roztoka na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-06-27].
Bibliografia edytuj
- Eugeniusz Pawłowski. Nazwy terenowe Rytra i okolic. [dostęp 2010-07-15].
- M. Michałowicz-Kubal, G. Kubal. "Piwniczna Rytro Latem i zimą". Wydawnictwo Arete II. Piwniczna-Rytro-Targowiska 2003.
- Plan Gminy Rytro. Skala 1:17 000. Studio TNP. Kraków.
- Piwniczna Zdrój. Plan Miasta i gminy. 1:35 000. Wyd. Ilustrator Kraków 2002.
- Beskid Sądecki. Mapa turystyczna 1:50 000. Wydawnictwo W i T. Piwniczna.
- J. Leśniak, A. Leśniak. Encyklopedia Sądecka. Nowy Sącz 2000.