Wierzbowscy herbu Jastrzębiec

Wierzbowscy herbu Jastrzębiec – polski ród szlachecko-magnacki, właściciele znacznych dóbr w ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i na Mazowszu oraz mniejszych, pojedynczych wsi na Podolu i Litwie. Nazwisko rodowe wywodzi się od Wierzbowej – jednego z gniazd rodziny, choć często jej przedstawiciele pisali się w źródłach jako Wierzbowscy z Wielkiego Chrząstowa – innej osady w ziemi łęczyckiej – w następstwie posiadania jej części.

W XVII w. Wierzbowscy należeli do wpływowych rodów i brali aktywny udział na scenie politycznej Rzeczypospolitej szlacheckiej w okresie rządów dynastii Wazów. W czasach nowożytnych, głównie w XVII i pierwszej połowie XVIII w. przedstawiciele rodziny Wierzbowskich sprawowali wysokie urzędy świeckie jak i funkcje kościelne.

Ciała większości członków rodziny Wierzbowskich spoczywają w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Jakuba Apostoła w Szadku, źródła pisane wspominają również o pojedynczych pochówkach Wierzbowskich w Kolegiacie Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny i św. Michała Archanioła w Łasku, kościele pw. św. Mateusza Ewangelisty w Dalikowie, oraz w kościele pw. św. Jakuba Apostoła w Leźnicy Wielkiej. Stefan Wierzbowski, Biskup, fundator miasta Góra Kalwaria spoczywa w sarkofagu w krypcie kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Górze Kalwarii tzw. kościoła "Na Górce".

Historia rodu

Protoplaści rodu

Wzrost znaczenia rodu

Wierna służba u boku królów: Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy stała się przyczyną wzrostu znaczenia rodu Wierzbowskich. W 1621 r. w zamian za zasługi i udział w wojnach: inflanckiej, wołoskiej i moskiewskiej król Zygmunt III mianował starostą szadkowskim Mikołaja z Wielkiego Chrząstowa Wierzbowskiego. W ten sposób na prawie 100 lat królewszczyzna szadkowska dostała się w zarządzanie tego rodu, bowiem po śmierci Mikołaja w 1639 r. starostami zostawali najbliżsi krewni i potomkowie. Starostwo szadkowskie pozwoliło rodzinie znacznie poszerzyć majątek.

Niemały wpływ miały również udane małżeństwa. Żoną wspominanego wyżej Mikołaja była Urszula Grudzińska z Poddębic, córka kasztelana nakielskiego Stefana Grudzińskiego. Na znaczne pomnożenie majątku miało też wpływ zamążpójście córki Mikołaja i Urszuli – Anny za wojewodzica sieradzkiego Jana Łaskiego herbu Łodzia. Bo bezpotomnej śmierci Jana cały majątek rodu Łaskich złożony z szeregu dóbr wraz z miastem Łask stał się własnością rodu Wierzbowskich.

Szczyt potęgi

Schyłek

Wybitni przedstawiciele

Do najwybitniejszych przedstawicieli rodu Wierzbowskich herbu Jastrzębiec należą:

Stefan Wierzbowski (zm. 1687) – biskup warmiński, biskup poznański, arcybiskup nominat gnieźnieński, referendarz koronny, opat paradyski, fundator Góry Kalwarii pod Warszawą.
Hieronim Wierzbowski (1648–1712) – biskup sufragan i administrator diecezji poznańskiej, tytularny biskup Fessee, kustosz warszawski, wikariusz generalny poznański, prepozyt poznański, oficjał poznański,
Stanisław Bonifacy Wierzbowski (zm. 1728) – chorąży i starosta łęczycki, starosta barwałdzki, kanonik gnieźnieński, dziekan pułtuski, infułat łaski. Autor pamiętnika: Konnotata wypadków w kraju i w domu zaszłych od 1634 do 1689 r.

Inni przedstawiciele rodu

linia gostkowsko-łaska

Mikołaj Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1639) – starosta szadecki i kasztelan inowłodzki.
Wojciech Krzysztof Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1646/1647) – kasztelan inowłodzki.
Zygmunt Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1653) – pokojowiec królewski, chorąży wielki łęczycki, starosta szadkowski.
Władysław z Wielkiego Chrząstowa Wierzbowski (zm. 1655) – dworzanin królewski, wojewoda brzeskokujawski, kasztelan inowłodzki, starosta: szadkowski, bobrownicki i dybowski.
Hieronim Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1655) – chorąży wielki łęczycki, kasztelan sieradzki, wojewoda brzeski, wojewoda sieradzki, wielkorządca krakowski, starosta: barwałdzki, oświęcimski, radomski, stopnicki.
Ludwik Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1661) – kasztelan łęczycki.

linia dalikowsko-wierzbowska

Szymon Wierzbowski z Dalikowa i z Wierzbowej (zm. po 1576) – pisarz grodzki łęczycki.
Łukasz Wierzbowski z Dalikowa i z Wierzbowej (zm. ok. 1670) – chorąży wielki łęczycki, starosta szadkowski.
Stanisław Michał Wierzbowski z Dalikowa (zm. 1685) – podstoli łęczycki.

linia czopowska

Władysław Wierzbowski z Czopowa – stolnik dobrzyński.

Bibliografia

Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI-XVIII w. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Konnotata wypadków w domu i w kraju zaszłych od 1634 do 1689 r. skreślona przez Stanisława Wierzbowskiego, wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1858 r.
Herbarz Polski Kacpra Niesieckiego S. J. powiększony dodatkami późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez J. N. Bobrowicz, t. 9, Lipsk 1842, s. 316-320.