Wiktoria Stasiuk
Wiktoria Stasiuk z domu Ciupak (ur. 1890, zm. 1962) – Polka, za pomaganie Żydom podczas II wojny światowej otrzymała medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Data urodzenia | |
---|---|
Data śmierci | |
Zawód, zajęcie |
dozorczyni kamienic |
Narodowość | |
Małżeństwo | |
Dzieci |
Marian, Franciszek |
Odznaczenia | |
Życiorys edytuj
Wiktoria Stasiuk z mężem Michałem Stasiukiem (1890–1944) miała synów: Mariana (1918–1985) i Franciszka Zygmunta (ur. 1923)[1]. Następnie rodzina przeniosła się do Rzeszowa, gdzie zamieszkała początkowo w kamienicy przy ul. Króla Kazimierza. Małżeństwo pracowało jako dozorcy kamienic[2].
W 1942 Stasiukowie mieszkali w okolicach rynku w Rzeszowie, u zbiegu ulic Juliusza Słowackiego i Jana Matejki. Niedaleko znajdowały się wejścia do służącego za kryjówkę systemu podziemi (zwanego „Bunkrem”). Stąd dom Stasiuków stał się punktem kontaktowym i przerzutowym Żydów. W pomoc zaangażowany był ich syn Marian, którego Niemcy wyznaczyli na dozorcę budynku rzeszowskiego Gestapo. Dzięki niemu udało się uciec i trafić do kryjówki dawnemu sąsiadowi Stasiuków – Lejzorowi Tornowi, który również wykorzystywany był przy administrowaniu tym samym budynkiem. Pierwotne wejście do systemu podziemi znajdowało się na rogu rynku pod kamienicą, w której mieściła się apteka „Pod Nadzieją”, od strony ul. Adama Mickiewicza. Zostało ono jednak zamurowane ze względów bezpieczeństwa, gdyż wiedziało o nim zbyt wiele osób[2]. W „Bunkrze” ukrywało się blisko 40 osób, m.in. zbiegów z obozu pracy na Lisiej Górze i rzeszowskiego getta[1].
Mimo zachowywanej ostrożności pod koniec lutego 1944 pracujący w rejonie robotnicy przypadkiem natrafili na wejście do kryjówki. Sądząc, że została ona odkryta przez Niemców, ukrywający się tam Żydzi zaczęli ją opuszczać. Część z nich udała się do jedynego znanego im z możliwości uzyskania pomocy domu Stasiuków. Zostali tam zauważeni przez granatowych policjantów. Żydów po przesłuchaniu zamordowano, a Stasiukowie zostali aresztowani przez Gestapo. Mariana, z racji pełnienia funkcji dozorcy budynku Gestapo, oraz Wiktorię zwolniono. Michał Stasiuk został postawiony przed niemieckim sądem specjalnym. 22 marca 1944 roku rozwieszono w Rzeszowie plakaty informujące, że został on skazany na karę śmierci za pomoc elementom wrogim Rzeszy. Najpewniej został stracony kilka dni później na zamku rzeszowskim przez kata Gestapo, volksdeutscha Aloisa Zielińskiego[2].
19 czerwca 2019 roku Wiktoria i Michał Stasiukowie zostali wyróżnieni przez Instytut Jad Waszem tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Piotr Samolewicz , Niezwykła historia Michała Stasiuka, który pomagał Żydom w Rzeszowie [online], Rzeszów Nasze Miasto, 24 listopada 2022 [dostęp 2023-03-05] .
- ↑ a b c „Zawołani po imieniu” – Michał Stasiuk [online], Portal Diecezji Rzeszowskiej, 29 listopada 2022 [dostęp 2023-03-05] (pol.).
- ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2022 [online], yadvashem.org, 2022 [dostęp 2023-03-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-11-26] (ang.).