Michał Stasiuk
Michał Stasiuk (ur. 1890 w Jakimczycach, zm. w marcu 1944 w Rzeszowie) – Polak zamordowany przez Niemców za pomoc Żydom, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci |
egzekucja |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
dozorca kamienic |
| Narodowość | |
| Małżeństwo | |
| Dzieci |
Marian, Franciszek |
| Odznaczenia | |
| |
_-_kamie%C5%84_upami%C4%99tniaj%C4%85cy_Micha%C5%82a_Stasiuka_(2024).jpg)
Życiorys
edytujMichał Stasiuk urodził się w 1890 roku w podlwowskich Jakimczycach. W czasie I wojny światowej przebywał w Chmielniku pod Rzeszowem[1]. Ze związku z Wiktorią z domu Ciupak (1890–1962) miał synów: Mariana (1918–1985) i Franciszka Zygmunta (ur. 1923)[2]. Następnie rodzina przeniosła się do Rzeszowa, gdzie zamieszkała początkowo w kamienicy przy ul. Króla Kazimierza. Małżeństwo pracowało jako dozorcy kamienic[1].
W 1942 roku Stasiukowie mieszkali w okolicach rynku w Rzeszowie, u zbiegu ulic Juliusza Słowackiego i Jana Matejki. Niedaleko znajdowały się wejścia do służącego za kryjówkę systemu podziemi (zwanego „Bunkrem”). Stąd dom Stasiuków stał się punktem kontaktowym i przerzutowym Żydów. W pomoc zaangażowany był ich syn Marian, którego Niemcy wyznaczyli na dozorcę budynku rzeszowskiego Gestapo. Dzięki niemu udało się uciec i trafić do kryjówki dawnemu sąsiadowi Stasiuków – Lejzorowi Tornowi, który również wykorzystywany był przy administrowaniu tym samym budynkiem. Pierwotne wejście do systemu podziemi znajdowało się na rogu rynku pod kamienicą, w której mieściła się apteka „Pod Nadzieją”, od strony ul. Adama Mickiewicza. Zostało ono jednak zamurowane ze względów bezpieczeństwa, gdyż wiedziało o nim zbyt wiele osób[1]. W „Bunkrze” ukrywało się blisko 40 osób, m.in. zbiegów z obozu pracy na Lisiej Górze i rzeszowskiego getta[2].
Mimo zachowywanej ostrożności pod koniec lutego 1944 pracujący w rejonie robotnicy przypadkiem natrafili na wejście do kryjówki. Sądząc, że została ona odkryta przez Niemców, ukrywający się tam Żydzi zaczęli ją opuszczać. Część z nich udała się do jedynego znanego im z możliwości uzyskania pomocy domu Stasiuków. Zostali tam zauważeni przez granatowych policjantów. Żydów po przesłuchaniu zamordowano, a Stasiukowie zostali aresztowani przez Gestapo. Mariana, z racji pełnienia funkcji dozorcy budynku Gestapo, oraz Wiktorię zwolniono. Michał Stasiuk został postawiony przed niemieckim sądem specjalnym. 22 marca 1944 roku rozwieszono w Rzeszowie plakaty informujące, że został on skazany na karę śmierci za pomoc elementom wrogim Rzeszy. Najpewniej został stracony kilka dni później na zamku rzeszowskim przez kata Gestapo, volksdeutscha Aloisa Zielińskiego[1].
Został pogrzebany prawdopodobnie w nieoznaczonej mogile na cmentarzu na Pobitnie. Zwłoki Żydów, którym pomagał, wywieziono na cmentarz żydowski w rejonie Czekaju[1].
Upamiętnienie
edytuj19 czerwca 2019 roku Wiktoria i Michał Stasiukowie zostali wyróżnieni przez Instytut Jad Waszem tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”[3].
W 2022 Michał Stasiuk został upamiętniony tablicą pamiątkową na placu Cichociemnych w Rzeszowie oraz czasową wystawą w ramach organizowanego przez Instytut Pileckiego projektu Zawołani po imieniu[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e „Zawołani po imieniu” – Michał Stasiuk [online], Portal Diecezji Rzeszowskiej, 29 listopada 2022 [dostęp 2023-03-05] (pol.).
- ↑ a b Piotr Samolewicz, Niezwykła historia Michała Stasiuka, który pomagał Żydom w Rzeszowie [online], Rzeszów Nasze Miasto, 24 listopada 2022 [dostęp 2023-03-05].
- ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2022 [online], yadvashem.org, 2022 [dostęp 2023-03-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-11-26] (ang.).
- ↑ Upamiętnienie Michała Stasiuka, Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, zamordowanego za pomoc Żydom w czasie okupacji niemieckiej | ZAWOŁANI PO IMIENIU – Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2023-03-05] (pol.).