Wikipedia

Willa Lewina we Wrocławiu

budynek we Wrocławiu

Willa Lewina – zabytkowa willa znajdująca się przy alei Akacjowej 12 we Wrocławiu, obecnie wraz z willą przy posesji nr 10, stanowi siedzibę British International School of Wroclaw (BISC).

Willa Lewina
Symbol zabytku nr rej. 283/A/04/1-2 z 05.04.2004[1]
Ilustracja
Willa Lewina
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

Akacjowa 10-12, Wrocław

Typ budynku

willa

Styl architektoniczny

secesja

Architekt

Richard i Paul Ehrlich

Kondygnacje

dwie

Rozpoczęcie budowy

1907

Ukończenie budowy

1908

Pierwszy właściciel

Fritz Erlich (1907-1917)

Kolejni właściciele

Leo Lewin (1918-1945)

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Willa Lewina”
51°04′59″N 17°00′56″E/51,083056 17,015556
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia posesji

edytuj

Teren na którym znajduje się posesja nr 12, jeszcze w drugiej połowie XIX wieku, należał do wsi Borek (obecnie dzielnica Wrocławia). W 1871 roku, berlińska spółka H. Quistrop & Co.[2][3] wykupiła 100 mórg ziemi od właściciela wsi Szpitala Świętej Trójcy, w celu wybudowania ekskluzywnego osiedla. W 1872 roku sporządzono plan parcelacji terenu; wytyczone ulice miały nazwy pochodzące od gatunków drzew. Parcela nr 12 była wytyczona u zbiegu ulic Akacjowej i obecnie Alei Jaworowej; w XIX i na początku XX wieku posesja miała dodatkowy adres Aleja Jaworowa 18/20. Na wschód od posesji znajdował się ogród[3].

Pierwszy budynek został wzniesiony dla malarza J. A. Marschalla w 1872 roku[3] lub dla Paula Friedenthala[2]. Jego projektantem i wykonawcą był Julius Neugebauer. Willa była dwukondygnacyjnym budynkiem o trzytraktowym układzie konstrukcyjnym. Front budynku skierowany był do ulicy Akacjowej. Od tej strony zaprojektowano trzy pokoje a od strony ogrodu dwa pokoje i klatkę schodową. Pomiędzy traktami znajdował się korytarz łączący sień wejściową. Pomieszczenia na I piętrze miały podobny układ z dodatkowym pomieszczeniem nad sienią. W części piwnicznej znajdowała się kuchnia z pomieszczeniami gospodarczymi oraz łazienka i pokoje dla służby[3]. Część sutenery znajdowała się nad ziemią a na nią ustawiono podstawową bryłę budynku i pokryto go dachem pulpitowym[3]. W części zachodniej i północnej elewacje ozdobione były ryzalitami a od strony wschodniej, ogrodowej, werandą. W zachodniej elewacji dwukondygnacyjny ryzalit znajdował się w jej osi; w części parterowej był przeszklony a na drugiej kondygnacji przybierał formę balkonu z zadaszeniem wspartym na czterech słupach. Północny ryzalit, w którym znajdowało się wejście do budynku miał formę wieży z belwederem pokrytym namiotowym daszkiem. Elewacja pokryta była boniowanymi pasami, kondygnacje wydzielał gzyms międzypiętrowy a całość zamykał gzyms koronujący i attyka. Od wieży odchodziła brama wjazdowa, która łączyła się z budynkiem gospodarczym, rozbudowanym w 1904 roku do szerokości i wysokości domu mieszkalnego[3]. Całość utrzymana była w stylu neorenesansu[2].

Willa Ehrlicha - architektura

edytuj
 
Projket willi - widok od strony ogrodu
 
Projket willi - widok od frontu

W 1907 roku willa została wyburzona a w jej miejsce rozpoczęto wznoszenie nowego domu mieszkalnego. Nowy właściciel, wicekonsul Brazylii[4], radny Fritz Erlich[a], projekt nowej willi powierzył znanej firmie prowadzonej przez braci Richarda i Paula Ehrlichów. Realizację projektu powierzono firmie Lolat Eisenbeton Breslau A.G. specjalizującej się w konstrukcjach żelbetonowych[b]. Projekt ukończono w 1908 roku[2].

Nowa, dwupiętrowa willa z użytkowym poddaszem, została wybudowana podobnie jak poprzednia na nadziemnej części sutereny[5]. W tej części zaprojektowano pomieszczenia pralni, magla, kotłownię, składy i mieszkanie dozorcy. Na parterze w większości części umieszczono pokoje dzienne a w pozostałej kuchnię z pomieszczeniami pomocniczymi oraz gospodarczą klatkę schodową[5]. Część mieszkalna podzielona była na dwie części: w zachodniej umieszczona była sień wejściowa i garderoba połączona z dużym dwupoziomowym holem ze schodami prowadzącymi na drugą kondygnację. Tę część pasma budynku zamykał pokój muzyczny połączony ze wschodnią częścią willi, w której znajdował się gabinet właściciela, otwarty pokój dzienny połączony z sąsiednimi pokojami i jadalnia[5]. Druga kondygnacja zaprojektowana była nad częścią mieszkalną parteru i mieściła się w niej główna sypialnia z łazienką i garderobą, pokój śniadań, pokój córki, pokój służbowy i gościnny. Cały budynek pokryty był rozłożystym dachem mansardowym podzielony wykuszami i ryzalitami. Od strony ogrodu znajdowała się osłonięta weranda z dwustopniowymi schodami. Część niższa budynku miała formę jednokondygnacyjnej przybudówki i pokryta była łamanym dachem. W części cokołowej budynku elewacja pokryta była okładzina kamienną; wyższe partie były otynkowane a narożniki zaakcentowano wykonanymi w tynku boniowaniem. Urozmaicenie kompozycyjne nadawały różnej wielkości okna szczeblinowe; w części ogrodowej okna miały podokienne płyciny[5].

W 1910 roku w willi zaprojektowano windę gospodarczą[3].

Willa Lewina

edytuj

W 1917 roku[6] lub w 1921[7][2] willę zakupił kupiec i kolekcjoner Leo Lewin, współwłaściciel fabryki m.in. płaszczy i futer. Po jego zakupie Lewin zlecił zmianę wystroju wnętrz architektowi Oskarowi Kaufmannowi, projektantowi kilku berlińskich teatrów. Wnętrza były urządzone z wielkim przepychem: na intarsjowanych masą perłową ścianach znajdowały się sceny przejścia wojny do pokoju. Był to prawdopodobnie wyraz patriotyzmu właściciela i chęć, choć w niewielkim stopniu, zmniejszenia poczucia winy za swój udział w I wojnie światowej[7]. Do prac remontowych trwających cztery lata zatrudniony został m.in. Cesar Klein, twórca witraży, mozaik, intarsji i dekoracyjnych jedwabnych tapet jakimi udekorował ściany posiadłość[8]. Na zachowanych zdjęciach wnętrz willi można zauważyć liczne płaskorzeźby, mozaiki o skomplikowanych wzorach, haftowane jedwabiem obicia, stiukowe dekoracje na sufitach i wielkie żyrandole. Gabinet pana domu był urządzony w tematyce hippicznej: kominek ozdobiony był płaskorzeźbioną figurą jeźdźca, na lampie znajdowały się sceny polowania. Jedynym obrazem w pomieszczeniu był portret Konrada Fieldera, niemieckiego teoretyka sztuki, autorstwa Hansa von Maréesa z 1879 roku. W pokoju muzycznym zaprojektowana została specjalna nisza, w której eksponowano kilka obrazów mniejszego formatu ozdobionych kosztownym obramowaniem wykonanym z bursztynu i kości słoniowej. Poniżej zostały ustawione figurki z cyklu "Mały park zwierzęcy" autorstwa rzeźbiarza Augusta Guala[9][10]. W sieni, w specjalnie zaprojektowanej niszy, miały znajdować się rzeźby których wykonanie zlecono Ernstowi Barlachowi; z powodu problemów finansowych jakie przechodził Lewin w 1921 roku zlecenie nie została zrealizowane[9].

W ogrodzie na tyłach domu, w 1919[9] lub w 1920[7] roku, August Gual stworzył fontannę z łabędziem oraz wspomniane figurki z cyklu „Mały park zwierzęcy” składający się z piętnastu figurek zwierzęcych[7][9]; w 1931 roku sprzedanych do berlińskiej Galerii Narodowej za 12 500 marek[11]. Prócz rzeźb Guala, willa ozdobiona była pracami Kolbego, Lehmbrucka i Barlacha[7]. W 1929 roku wykonana została przebudowa wnętrz na poddaszu według projektu Maxa Mathisa; jego tez fima budowlana wykonała projekt[3].

Willa Lewina stała się popularnym miejscem spotkań artystów, m.in. bywał tam Slevogt i Liebermann, oraz ludzi związanych ze sztuką i kulturą[9].

Po 1945 roku

edytuj

Willa w latach 1942-1945 była niezamieszkała[2]. Budynek nie został zniszczony podczas działań wojennych. W 1948 roku otworzono w nim Państwowe Schronisko dla Chłopców oraz Państwowy Zakład Wychowania Zapobiegawczego[2]. Do 2008 roku znajdował się tu Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy im. Wojtka Bellona w skład którego wchodziły: Gimnazjum Specjalne nr 44 dla niedostosowanych społecznie oraz Szkoła Podstawowa Specjalna nr 88 dla niedostosowanych społecznie[12]. Od stycznia 2009 w willi oraz w sąsiedniej willi nr 10 znajduje się tu siedziba British International School of Wroclaw[13].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Fritz Erlich był współwłaścicielem firmy Herz & Ehrlich produkującej i eksportującej metale, żelazo i stal oraz wyrobów stalowych. Handlowała również m.in. sprzętem gospodarstwa domowego, narzędziami i maszynami rolniczymi, urządzeniami telegraficznymi i telefonicznymi[4]
  2. ↑ Firma Lolat Eisenbeton Breslau A.G. wykonała m.in. projekty budowy Hali Targowej przy ul. Piaskowej We Wrocławiu lub jedną z pierwszych w Europie Wschodniej wieży wodnej w Borkach czy też wodociągowej wieży ciśnień na osiedlu Karłowice

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2018-05-21].
  2. ↑ a b c d e f g Andrzej Czyszczoń, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Akacjowa 12. zabytek.pl, 2003. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h Tomaszewicz 2019 ↓, s. 206.
  4. ↑ a b Charlotte Rappolt (née Ehrlich) * 1878 [online], stolpersteine-hamburg.de, 30 sierpnia 2023 [dostęp 2024-06-28].
  5. ↑ a b c d Tomaszewicz 2019 ↓, s. 207.
  6. ↑ Tomaszewicz 2019 ↓, s. 208.
  7. ↑ a b c d e Stolarska-Fronia 2008 ↓, s. 243.
  8. ↑ Palica 2010 ↓, s. 82.
  9. ↑ a b c d e Palica 2010 ↓, s. 83.
  10. ↑ KOLEKCJONER LEO LEWIN [online], urbanmemoryfoundation, 2 marca 2023 [dostęp 2024-06-28] (pol.).
  11. ↑ Dissemination of Taste: Breslau Collectors, Arts Associations, and Museums, [w:] Deborah Ascher Barnstone, Beyond the Bauhaus: Cultural Modernity in Breslau, 1918-33, University of Michigan Press, 2016, s. 108-132, DOI: 10.2307/j.ctt1gk088m.8, ISBN 978-0-472-90059-6, JSTOR: j.ctt1gk088m.8 (ang.).
  12. ↑ Historia placówki
  13. ↑ British International School of Wroclaw (BISC) na polska.org

Bibliografia

edytuj
  • Maciej Łagiewski: Wrocławscy Żydzi 1850−1944. Wrocław: Muzeum Miejskie Wrocławia, 2010.
  • Magdalena Palica: Od Delacroix do van Gogha. Żydowskie kolekcje sztuki w dawnym Wrocławiu. Wrocław: Biblioteka dawnego Wrocławia, 2010.
  • Agnieszka Tomaszewicz: Wrocławskie wille i osiedla willowe doby historyzmu. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2019.
  • Małgorzata Stolarska-Fronia: Udział środowisk Żydów wrocławskich w artystycznym i kulturalnym życiu miasta od emancypacji do 1933 roku. Wrocław: Neriton, 2008.
  • Agnieszka Tomaszewicz: Wrocławskie wille i osiedla willowe doby historyzmu. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2019.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Willa_Lewina_we_Wrocławiu&oldid=74266189”